Oružje kroz povijest

Oružje Starih Rimljana

Glavno oružje rimske vojske je bilo: kratki mač gladius, koplje pilum, strijela sagitta i štit u obliku pravokutnika ili kruga scutum.

Rimljani su uz lako oružje poznavali i bojne sprave za izbacivanje strijela i kopalja - catapulta i ballista. Upotrebljavali su i praćke (funda i tormentum).

Vojna oprema rimske vojske je uključivala šljem dok su na sebi su imali kaput bez rukava (tunica) i kabanicu (sagulum) kao i kratke hlačice (bracae). Na prsima su imali oklope i štitnike (thorax i lorica) od kože i metala. Na nogama su im bile čizme (caliga). Pored toga, svaki vojnik nosi sa sobom i hranu za izvjesno vrijeme kao i druge potrebne stvari.

(Wikipedija)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Gladius - legionarski mač

[You must be registered and logged in to see this image.]

Gladius (lat.) je vrsta hladnog oružja tipa mač koji su koristili legionari u rimskoj vojsci. Gladius je proistekao iz vrste kratkog mača koji su koristili Samniti i Iberi, modifikovan prema potrebama legija. Mač je postao dvosekli, sa širokom i jako zašiljenom oštricom ali i dalje relativno kratak.

Veći i duži mač zahteva mnogo više prostora nego što je to način borbe u rimskoj vojsci omogućavao. Dakle, Rimljani su koristili ovakav mač jer je bio dovoljno mali kako bi se njime moglo efikasno rukovati u bliskoj borbi i ograničenom prostoru iza zida sačinjenog od štitova. To postaje još očiglednije kada vidimo formaciju testudo (kornjača) gde su legionari bili potpuno zaklonjeni štitovima. Legionari su u borbi najčešće delovali ubodom, jer se tako „najbrže ubija“ (Vegetius).

Gladius je osim toga bio jedno od najčešće korišćenih oružja u borbama organizovanim za zabavu koje su se održavale u amfiteatrima/arenama. Borci naoružani ovim mačem tako su i dobili svoje ime – gladijatori.

Prema predanju, Scipion Africanus, za vreme pohoda na teritorije današnje Španije kada je osvojio Cartago Nova (današnja Kartaga, na jugoistoku Španije), obećao je da neće razoriti grad ali je zatražio od kovača u tom gradu, poznatim po veštini i kvalitetu izrade širom Iberije, da iskuju 100.000 mačeva gladius kako bi njima opremio svoje trupe. Upravo zbog svog hispanskog porekla ovaj tip gladiusa je dobio ime gladius hispaniensis.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vrste

Gladius, kao i svako drugo oružje i oprema u rimskoj vojsci je neprestano menjano i usavršavano. Ovde je dat opis nekoliko vrsta gladiusa:

Hispaniensis

Ovaj mač je korišćen u vreme Republike i početaka Imperije i vodi poreklo sa Iberijskog poluostrva. Njegova dužina iznosila je oko 75 cm i verovatno je bio najduže vreme u upotrebi u poređenju sa ostalim vrstama.

Mainz

Gladius Mainz, nazvan po mestu nastanka, imao je najveću upotrebu na početku I veka. Dužina sečiva varirala je od 40 do 50 cm. Širina sečiva kod drške iznosila je oko 54-74 mm i sužavala se prema vrhu do oko 48-60 mm. Dužina samog zašiljenog vrha bila je i do 20 cm. Ovaj tip mača je bio dizajniran za ubadanje.

Pompeji

Krajem I veka uveden je još jedan model gladiusa i nazvan je Pompeji prema mestu pronalaska nekoliko primeraka. Dimenzije oštrice su bile oko 42-50 cm dužine i 42-45 mm širine a za razliku od prethodnog tipa strane oštrice su bile paralelne i mač je imao kratak zašiljeni vrh. Ovaj mač je bio mnogo bolje izbalansiran od tipa Mainz i jednako dobro su se mogle zadavati povrede i sečenjem i ubodom.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Korice

Rimljani su izrađivali korice za mač od drveta sa presvučenom kožom i dekoracijama od metala. Latinska reč za korice je bila vagina i ova reč koja u modernim jezicima označava ženski polni organ dobila je to značenje upravo zbog analogije sa istorijskom vojničkom opremom. Sami Rimljani nisu ovu reč koristili u anatomskom smislu.

Drška

Drška je bila često ukrašavana, naročito na mačevima koje su nosili oficiri i velikodostojnici. Neki modeli su imali drške izrađene od drveta sa drvenom kuglom na dnu radi boljeg balansa. Gladius je najčešće nošen za pojasom sa desne strane i izvlačio se desnom rukom (pošto je levom rukom držan štit).

Kasnije je gladius zamenila duža spatha koju su koristili i konjanici.

(Arheo - amateri Srbije)

Pilum - legionarsko koplje


Pilum (lat., množina pila) je vrsta teškog bacačkog koplja koje je korišćeno u vojsci Antičkog Rima. Njegova dužina iznosila je oko 2 metra a sastojalo se od metalnog (gvožđe ili bronza) šiljka oko 7 mm u prečniku i dužine oko 60 cm, vrh je imao piramidalan oblik ili oblik strelice. Šiljak je bio pričvršćen za drveni štap. Ukupna težina iznosila je između 2 i 5 kilograma. Kasnije, za vreme Rimske Imperije izrađivana su i nešto lakša pila. Istraživanja i eksperimenti su pokazali da je domet ovih kopalja bio oko 30 m a efikasni su bili na daljinama od oko 15-20 m.

Rimski legionari za vreme prelaza iz Republike u Imperiju nosili su po dva ovakva koplja od kojih je jedno ponekad bilo lakše od drugog. Uobičajena taktika upotrebe ovog koplja bilo je gađanje protivnika sa određene razdaljine pre bliske borbe mačem gladius. Pilum se mogao koristiti i u bliskoj borbi a i za odbranu od napada konjice.

Zbog svog dizajna i karakteristika, pilum je u rukama veštog legionara bio opasno i smrtonosno oružje. Dužina njegove metalne oštrice bila je dovoljna da nanese ozbiljne ili smrtne povrede čak i protivnicima koji su se branili štitom; koplje je probijalo štit i pogađalo neprijatelja. Samo telo oštrice je bilo napravljeno od mekog metala pa se krivilo prilikom udara što je koplje činilo neupotrebljivim nakon udara/prolaska kroz štit, oklop ili telo neprijatelja. Dakle, protivnik nije mogao dalje koristiti štit a ni baciti iskrivljeno koplje natrag.

Gaj Julije Cezar je dao opis ovakve upotrebe koplja u De bello gallico (O ratu u Galiji).

U jednom opisu navodi se da je jedan od dva gvozdena klina koji je držao metalni i drveni deo zajedno zamenjen lomljivim drvenim klinom koji se slamao pri udaru i činio da se šiljak iskrivi. Ova modifikacija pripisuje se Gajusu Marijusu.

I oblik vrha koplja je otežavao njegovo vađenje ali su legioanari nakon bitke mogli sakupiti korišćena koplja i odnijeti ih kovačima na popravku.

Neka koplja su bila modifikovana dodavanjem tega na kraj oštrice, pre samog spoja sa drvenom ručkom, radi povećanja probojne moći koplja a dodavani su i štitnici za ruke u slučaju kada je legionar koristio pilum za blisku borbu.

(Arheo - amateri Srbije)

Lorica - legionarski oklop

[You must be registered and logged in to see this image.]

Lorica je imenica iz latinskog jezika koja označava vrstu oklopa kojim se pokrivao i štitio trup (prsa, stomak, bokovi, leđa i ramena) rimskih vojnika. Lorica se pravila od različitih materijala i oblika. Prvobitno su pravljeni lagani oklopi od kože životinja koji nisu mogli pružiti dobru zaštitu od napada metalnim oružjem. U vreme drevnog Rima, pripadnici rimske vojske su prvobitno morali sami da obezbeđuju vojničku opremu pa je tada ona izgledala prilično šaroliko. Nakon vojnih reformi svi legionari su dobili jedinstvenu opremu.

Sledi opis nekoliko vrsta oklopa korišćenih u rimskim legijama:

• Lorica hamata je imala izgled majice ili košulje izrađene od metalnih prstenova prečnika oko 5-7 mm koji su bili povezani u gustu mrežu. Ovakav oklop mogao je da sadrži i do trideset hiljada prstenova, a težina mu je bila oko desetak kilograma.
  
• Lorica musculata je vrsta oklopa koja je korišćena za vreme Rimske Republike i Rimske Imperije. Sastoji se od dva dela koji pokrivaju torzo, a dekorisana je tako da oslikava mišićavo telo ratnika. Nosili su je visoki oficiri.
  
• Lorica plumata je oklop koji je bio namenjen isključivo najvišim vojnim oficirima (tribuni, legati i generali) zbog visokih troškova prozvodnje i održavanja. Pravi naziv koji su rimljani koristili za ovu vrstu oklopa nije poznat; naziv plumata (perjasta) dali su savremeni naučnici i odnosi se na izgled ovog oklopa koji podseća na perje ptica. Osnova za ovaj oklop bila je lorica hamata na čije su se metalne prstenove vešale pločice koje oblikom podsećaju na pera. Možda je upotrebna vrednost ovog oklopa na bojnom polju bila upitna ali sigurno da je izgledala impresivno; ulivala je strahopoštovanje neprijatelju, a davala samopouzdanje vlastitim trupama.
  
• Lorica squamata je oklop sličan prethodnom, a nosili su ga pretežno centurioni. Sastojao se od metalnih (gvozdenih ili bronza) pločica koje su izgledom podsećale na krljušt.
  
• Lorica segmentataje vrsta oklopa u kojoj se rimski vojnik najčešće predstavlja. Ovaj oklop se sastoji od više čeličnih segmenata koji su međusobno sa unutrašnje strane povezani komadima kože. Iako lakša nego lorica hamata, bila je nešto manje udobna a pružala je prilično dobru zaštitu.
  
  
  
  
  

Lorica segmentata, rekonstrukcija, pogled iznutra. Uočiti veze od kože.



[You must be registered and logged in to see this image.]
Lorica squamata, detalj.

Parma (štit)


[You must be registered and logged in to see this image.]

Parma ili parmula je vrsta okruglog štita koji je bio korišćen u Rimskoj vojsci, posebno u kasnijem periodu Rimske Imperije.

Karakteristike
Štit je imao prečnik ispod 0.9 metara i gvozdeni ram, što ga je činilo jako efektivnim oružjem i zaštitom. Imao je ručku i izraženu ispupčenu bazu štita (umbo).

Parmu su koristili legionari u ranom republikanskom periodu Rimske istorije, i to najniža klasa – veliti. Oprema velita se sastojala od parme, koplja, mača i kacige. Kasnije je parma zamenjen za scutum.

Parma je bio jako efektivan štit pri blokiranju strela, zbog čega je u to vreme bio jako popularan u Rimskoj pešadiji.

Korišćenje
Za ratne svrhe je uglavnom korišćen u pešadiji i konjici pomoćnih snaga (auxilia), dok su legionari rađe koristili teži štit scutum, koji je nudio bolju zaštitu. Takođe su ga koristili i nosači zastava, signiferi. U Vergilijevoj Eneidi parma se navodi kao oružje koje su koristili Trojanci u odbrani protiv Grka (Trojanski rat), i posle protiv Rutulijanaca.

Osim u ratovima, parmulu su koristili gladijatori Tračani, kao i rimski nosači zastava koji su nosili zastave kohorti, kao i zastave većine ranijih pomoćnih snaga. U Pirijskom plesu, koji je bio ratnički ples prenesen iz Antičke Grčke, parma štit je uzdizan iznad glave i udaran mačem, proizvodivši tako glasnu zvonjavu.

(Arheo - amateri Srbije)

Scorpio

[You must be registered and logged in to see this image.]

Scorpio (latinski: scorpio, grčki: πολυβόλος, polibolos, od πολύς – polis: više, mnogo + βάλλω – ballo: baciti, izbaciti) je vrsta artiljerijskog oružja koji je je koristila rimska vojska. Scorpio je bilo izuzetno precizno oružje velike probojne moći i dometa od koga su strahovali neprijatelji Rimske Imperije. Scorpio je u rimskoj vojsci bio u upotrebi od oko 50. godine p.n.e.

Ovim oružjem, u osnovi modifikovanim i uvećanim samostrelom, rukovao je jedan legionar. Nije imalo prvenstvenu namenu kao opsadno oružje već je bilo namenjeno preciznom artiljerijskom delovanju po neprijateljskoj živoj sili. Zasluge za ovaj izum pripisuju se starim Grcima s tim da je scorpio u rimskoj vojci dobio široku primenu. Za izbacivanje projektila služio je sistem struna na principu torzionih sila zahvaljujući kojem su se projektili mogli izbacivati velikom snagom i brzinom. Projektili su bili isključivo strele i po tome se scorpio razlikuje od oružja ballista koje je uglavnom bilo većih dimenzija i u zavisnosti od konstrukcije moglo je izbacivati i kamene kugle i sl.

Za vreme Rimske Republike i početku razdoblja Imperije, standardni broj oružja scorpio u jednoj legiji bio je 60, odnosno, jedan scorpio po centuriji. Uloge mu je bila dvostruka:

• u borbi na distanci, pri izbacivanju projektila u pravoj liniji, ovo precizno oružje moglo je praktično pokositi bilo kojeg neprijatelja na daljini od oko 100 metara;
  
• kod paraboličnog izbacivanja projektila, domet je iznosio oko 400 metara, sa većom brzinom paljbe (oko 3-4 projektila u minuti), ali sa znatno umanjenom preciznošću.
  

Scorpio je najčešće korišćen u grupi (artiljerijska baterija), pozicioniran na pogodnom uzvišenju i zaštićen glavnim trupama. Dakle, u punoj formaciji, 60 ovakvih smrtonosnih oružja je moglo na neprijatelja ispaliti oko 250 projektila u minuti i desetkovati neprijateljske redove. Snaga i brzina projektila bile su dovoljne da probiju neprijateljske štitove i rane ga, a često i ubiju neprijateljskog vojnika na licu mjesta.

Sa druge strane, postojali su brojni ograničavajući faktori za upotrebu ovog oružja; konstrukcija je bila složena i osetljiva na temperaturne promene i vlažnost.

(Arheo - amateri Srbije)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Tipični rimski legionar

Oružje Vikinga

Najvažnije vikinško oružje bio je mač. Oštrica mača bila je duga oko 90 cm, a široka oko 10. Čini se da su vrlo cijenili oštrice uvezene iz Franačke; njima bi sami dodavali balčake koji su često bili ukrašeni raznim ornamentima.

Koristili su i luk i strijele. Postojali su različiti lukovi za različite svrhe. Neki su bili dugi i do 2 metra! Uglavnom su ih izrađivali od tise.

Tu su još i sjekire i koplja. A za obranu i štitovi uglavnom okrugloga oblika. Nisu pronađene nikakve kacige koje bi imale rogove!

Ratna se strategija Vikinga sastojala od nenadanog napada pri kojem bi ugrabili sve što je vrijedno, a potom jednako brzo odjurili na pučinu. Većina napada nije bila pomno planirana niti strateški komplicirana, iako je bilo i takvih koji su svjedočili o vrlo razvijenoj organizaciji i vojničkim vještinama.

[You must be registered and logged in to see this image.]

(Wikipedija)

Tipični okrugli vikinški štit

[You must be registered and logged in to see this image.]

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mačevi i sjekire.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Šljem, i to bez rogova. Nisu nađene kacige s rogovima, tako da ispada da je to mit.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kolekcija sjekira i šiljaka za koplja

[You must be registered and logged in to see this image.]

Borbena oprema vikinškog ratnika.