NAJVAŽNIJI ISTORIJSKI DOGAĐAJI U 20. VEKU

Istraživanje Jasne Ranković i Ostoje Starovlaha

Umesto da bude vek mira i blagostanja, 20. vek, vek u kome se čovek okrenuo nauci i napretku, je doba stradanja, kontradikcija, apsurda. Ako je istorija učiteljica života, njeni đaci su večiti ponavljači. Evo dokaza za to. Dvadeseti vek je krcat ratovima, sukobima i strahotama:

[You must be registered and logged in to see this image.]

Prvi svеtski rаt počinje 1914. i traje do 1918.
Konačni bilans žrtava prelazi 15 miliona, a broj povređenih preko 20 miliona.

Sоciјаlističkа i kоmunističkа rеvоluciја u Еvrоpi i Аziјi (nakon Oktobarske revolucije 1917. u Rusiji)

1922. stvara se SSSR, a u Italiji fašisti preuzimaju vlast.

1923. Nemačku potresa hiperinflacija. Iste godine Kemal Ataturk ukida Osmanlijsko carstvo i Turska postaje republika.

1931. u Španiji je zbačena monarhija i proglašena republika; 1933. uvedena fašistička diktatura, 1936. izbio građanski rat.

Od 1929. do 1939. svet pogađa velika ekonomska kriza koja počinje u SAD padom berze. Bio je to najveći industrijski sunovrat koji su osetili zapadni svet i Evropa, neki delovi Japana i zemlje Latinske Amerike. Nedugo posle svetske ekonomske krize, svet pogađa nova svetska tragedija.
1939. počinje Drugi svetski rat koji je trajao je do 1945. Bio je to najveći oružani sukob u istoriji. Materijalna šteta je nemerljiva, a broj ljudskih žrtava nikada nije tačno utvrđen. Počinjen je holokaust nad Jevrejima, ljudi su robovali u radnim logorima i ubijani u fabrikama smrti. Kraj rata obeležila je prva esplozija atomske bombe. Bacili su je Amerikanci na Hirošimu i Nagasaki.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vreme nakon drugog svetskog rata obeležio je period „hladnog rata“ koji zapravo predstavlja razvoj međunarodnih odnosa pod kontrolom velikih sila. SAD je optuživao SSSR zbog širenja komunizma, a SSSR je optuživao SAD za imperijalizam, kontrarevoluciju,Vijetnamski i Korejski rat. SAD i SSSR se nisu lično sukobljavale, ali su naoružavale druge zemlje. 1962. godine kubаnskа rаkеtnа krizа је јеdаn оd kritičnih mоmеnаtа kојi је svеt dоvео nа ivicu nuklеаrnоg uništеnjа.Tokom „hladnog rata“ Nemačka se deli na zapadnu i istočnu, formira se Berlinska zid, formira se NATO, komunisti pobeđuju u Korejskom i Kineskom građanskom ratu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ovaj period obeležavaju brojne tenzije, okupacije i krize širom sveta: u Vijetnamu, Iranu, Kini, Grčkoj,Nemačkoj, Bliskom Istoku, Avganistanu... Zarad prestiža, ekonomske dominacije i radi sticanja vojne prednosti, velike sile pospešuju razvoj nauke i osvajanje svemira kroz „trku za svemir“. Kraj hladnog rata počinje neočekivanim i brojnim višedecenijskim pobunama unutar istočnoevropskog bloka: u Mađarskoj, Poljskoj, Čehoslovačkoj, Bugarskoj, Istočnoj Nemačkoj. 1990. pada Berlinski zid i ujedinjuju se dve Nemačke, a iz SSSR istupaju Litvanija, pa ostale baltičke zemlje, a zatim Jermenija, Moldavija, Gruzija, Ukrajina.

Poslednju deceniju veka obeležio je krvavi raspad Jugoslavije i rast međunarodnog terorizma.

Istoričar Branka Prpa smatra da su na prelazu izmeđi 19. i 20. veka veoma značajni Berlinski kongres 1878. godine, kada je Srbija postala samostalna država i napustila oblik vazalne kneževine Osmanlijskog carstva.
Ona dodaje da je značajan i prvi liberalni ustav u Srbiji  iz 1888. godine . Prema njenim rečima, Balkanski ratovi 1912. i 1913. su prvi doneli značajne promene, a posebno rezultat tih ratova – konačno proterivanje Osmanlija.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Foto: Wikipedia/public domain
Ona izdvaja i Prvi svetski rat kao jedan od ključnih događaja i 1915. godinu kada je na sednici u Nišu nastala jugoslovenska država.
Drugi svetski rat je, prema rečima Prpe, ključan iz više razloga. On je doneo teritorijalna proširenja, promenu političkog sistema, kao i promenu oblika vladavine. Nastupio je period socijalizma, federalnog sistema i republike.
Za nju je od velikog značaja i raspad Jugoslavije, a ubistvo premijera Zorana Đinđića je događaj koji je, prema njenim rečima, obeležio početak 21. veka.
Istoričar prof. dr Momčilo Pavlović sličnog je mišljenja kao Branka Prpa. On je kao najvažnije događaje u modernoj srpskoj istoriji, pored prvog i drugog ustanka, izdvojio Berlinski kongres 1878. godine, Balkanske ratove 1912. i 1913. godine, Prvi svetski rat i njegov ishod 1918. godine.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Foto: thetroubleshooters.com/Arhivske fotografije
On kaže da su od važnosti ratovi koji su opredelili sudbinu Srbije, samostalnost i proširenje granica na kongresu. Zbog toga on ističe važnost Berlinskog kongresa, na kom je srpska država postigla samostalnost, a Balkanske ratove izdvaja jer je njima udvostručena teritorija i broj stanovništva.
Pavlović ističe da je iz Prvog svetskog rata Srbija izašla kao pobednica i zahvaljujući vojničkoj i diplomatskoj akciji stvorena je zajednička država Srba, Hrvata i Slovenaca.
Ova država je trajala nešto više od 20 godina, da bi nakon toga, u Drugom svetskom ratu, od komunističke partije bila preuređena u republiku, a Srbija je, manje-više, svedena na granice od pre 1912. godine.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Foto: Wikipedia/ Weintraub, SC190366
Devedesetih godina je voljom drugih vraćena u nezavisnu državu sa tendencijom da izgubi ključnu zemlju – Kosovo i Metohiju.
Tako posmatrano, napravljen je krug kretanja i stradanja u srpskoj istoriji.
Naš treći sagovornik, istoričar Srđan Milošević, kao važne istorijske događaje istakao je Prvi srpski ustanak, jer je taj događaj početak izgradnje srpske državnosti, u kojem su, na neki način, sadržani i svi potencijali i sve slabosti procesa izgradnje srpske države u poslednja dva veka.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Foto: Wikipedia/DIREKTOR
Po njegovom mišljenju, od značaja je i pojava Vukovog Srpskog rječnika i gramatike 1818. godine, koji predstavlja simbolički početak demokratizacije kulture i, posledično, demokratizacije uopšte.
Sedmi juli 1941. godine, početak ustanka u Srbiji protiv okupacije i protiv izdajničke saradnje sa okupatorima za Srđana Miloševića predstavlja jednu od prekretnica u našoj nacionalnoj istoriji.
On dodaje da je i raskid sa Informbiroom i SSSR 1948. godine, koji je omogućio oslobođenje stvaralačkih snaga društva na svim poljima ključan u srpskoj prošlosti.
Milošević zaključuje da u dva veka novije istorije Srbije nije bilo svetskog događaja koji je (opet samo simbolički) imao tako snažan odjek, a da je u Srbiji odgovoreno na neadekvatniji način, pri čemu je teško reći da li je neadekvatniji bio odgovor onih koje je pad Berlinskog zida obradovao ili onih koje nije, pa su rešili da sve to ignorišu. To je zaista bio početak “izlaska iz istorije” po njegovom mišljenju.
Šta vi mislite, koji su događaji najsudbonosniji za srpki narod?
(J. Tetiković)