Gotička arhitektura

Kao gotičku arhitekturu označavamo evropsku arhitekturu vrhunca i poznog doba umetnosti srednjeg veka koja je izgrađena u gotičkom stilu. Kao arhitektonski samosvojni stil nastaje u 12. veku u srednjoj Francuskoj, tačnije u oblasti Il de Frans u koju spada i grad Pariz i odatle se kao „francuski izvozni proizvod“ raširila u većinu zemalja zapadne i srednje Evrope i vrlo brzo se proširia u Englesku, kasnije na Iberijsko poluostrvo, u Nemačku i druge zemlje zapadne Evrope. U Italiji je gotika stvorila posebnu mešavinu sa romanikom, antikom i vizantijskim stilom, došla je tu malo kasnije i zamenjuje se renesansom arhitekturom. Još na početku 16. veka prvenstveno u srednjoj Evropi nastajala su u osnovi gotička dela.


Zapadno pročelje katedrale Notr Dam u Parizu

Naziv gotika

Naziv „gotika“ uveli su italijanski humanisti koji su je pogrešno povezali s „Gotima“ čije se umetnost smatrala varvarskom i ovo doba su označavali kao „mračno doba“ srednjeg veka, a samu gotiku su smatrali umetnošću „bez imalo dobrog ukusa“. Neki arhitekti su imali veliko uvažavanje za značaj gotičke arhitekture (kao Frančesko Boromini) i njihova dela, u kojima su upotrebljavali gotičke elemente ponekad su pogrešno svrstavana u tzv. baroknu gotiku. Gotika je šire opet bila primana u 19. veku kada su rekonstruisana gotička dela i u to je doba gotika bila proglašena u Nemačkoj za „nemački narodni stil“. U 19. i 20. veku pojavio se i umetnički pravac pod imenom neogotika koji se razvijao u Engleskoj i SAD i inspirisao se delima gotike.

Nastanak gotičke arhitekture

Gotička arhitektura je nastala transformacijom, monumentalizacijom i smišljanjem novih arhitektonskih elemenata u poznoromaničkoj arhitekturi u Francuskoj u oblasti Il de Frans i pritom se napaja elementima iz romaničke arhitekture Normandije i Burgundije, kao i daljih oblasti. Najkarakterističniji element prelomljeni luk preuzet je sa Sicilije a od Arapa je došao rebrasti svod.
[uredi]Karakteristike gotičke arhitekture



Potporni sistem gotičkih katedrala

Gotika je obeležena sistemom arhitektonske izgradnje koji se suprotstavljao antičkoj i klasičnoj arhitekturi i. U izgradnji katedrala je upotrebljavala kao već i u romaničkoj arhitekturi latinski krst i podužnu osnovu.

Krstasti rebrasti svodovi prvi put su se primenjivali u gotici. U romaničkoj arhitekturi primenjivani supoluobličasti svodovi na kvadratnoj osnovi sa četiri luka. U gotici se primenjuju dva dijagonalno postavljena luka koji mogu da se postave iznad svake osnove, pa i poligonalne, i tako zasvode prostor na ovaj novi način.

Veliki prozori i visoki zidovi karakteristični su za gotičku arhitekturu, za razliku od dotadašnjih u romanici, nosećih teških zidova sa malim prozorskim otvorima. Krstasti rebrasti svodovi, skeletna konstrukcija i prelomljeni luk omogućili su u gotičkim građevinama velike otvore koji su doneli svetlost i prozračnost u unutrašnji prostor katedrala. Tipičan elemenat je bila rozeta koja je postavljana iznad portala na reprezentativnoj fasadi objekta. Praktično svaki element u gotičkoj arhitekturi je noseći. Arhitekti gotike nisu upotrebljavali precizne proračune, eksperimentisali su i učili na greškama i tako postizali zadivljujuće građevinske rezultate.

Naglašavanje vertikala tipično je za gotičku arhitekturu. Svodovi u katedralama dostizali su visinu do 48 metara. Pojedini gradovi su se utrkivali u težnji za što višim i velelepnijim katedralama. Težilo se postavljanju proporcije između visine i širine građevine.
Vitki i visoki stubovi na poligonalnim osnovama takođe su karakteristični za ovu arhitekturu.
Ornamenti su bili složeni iz geometrijskih oblika i primenjeni su motivi iz biljnog i životinjskog sveta.

Gotička arhitekturu možemo podeliti na sledeća razdoblja:
Ranogotička arhitektura- oko 1140. u Nemačkoj 1220.-1520.
Arhitektura visoke gotike- 1200. u Francuskoj, 1250. u Nemačkoj, 1350. u Engleskoj
Arhitektura pozne gotike- od 1350. - 1550.

Sen Deni


Za prvu gotičku katedralu uopšte smatra se dogradnja benediktinskog manastira Sen Deni koji je nastao u prvoj polovini 12. veka. Novim načinom je spojeno nekoliko elemenata tako da je stvorena celina koja se smatra prauzorom za sve kasnije nastale gotičke katedrale, što je u prvom redu primena krstastog rebrastog svoda, pročelje sa monumentalnim portalom i parom tornjeva, veliki prozorski otvori ukrašeni vitražima, skeletni sistem gradnje i prenos tereta svoda pomoću kontrafora, masivnih sponjnih podupirača prislonjenih uz zidove.

wikipedija

Detalj ulaza (Notr Dam, Pariz)



Notr-Dam u Parizu, započeta fasada 1200. godine

Katedrala u Šartru, fasada i portal oko 1150., levi toranj oko 1194. godine



Samostanska crkva Sen Deni pre 1140. (izmenjena u 18. i 19. veku )

Kraljica Hanze

Libek je grad na Baltičkom moru – a Holsten kapija - ili samo Holsten, zajedno sa sedam crkvenih tornjeva, zaštitni su znak ovog grada još od srednjeg veka. Gotička arhitektura koja je zasnovana na upotrebi crvene cigle, ujedno predstavlja i dominantan stil od 12. do 15. veka, u severnoj Evropi.

Istorijski gradski trg



Gotička Gradska većnica iz sredine 15. veka i esnafski dom „Kajzervort“ od crvene cigle, izgrađen 1494. godine, najvažnije su građevine na gradskom trgu. Pošto je Gradska većnica proširivana u više navrata, na esnafskom domu, menjana je samo fasada. Međutim, ove građevine su gotovo uvek bile luksuzno uređene.

Remek delo moderne



Gerhard Rihter, najpoznatiji nemački slikar savremene umetnosti, Kelnsku katedralu je učinio još atraktivnijom, osmislivši sasvim moderan prozor za gotičku crkvu. Rezultat njegovog rada 2007. godine bilo je prozorsko staklo od 11.500 ručno napravljenih komada u 72 boje, na južnoj strani Kelnske katedrale.