U neposrednoj blizini železničke stanice "Crveni krst" u Nišu, u zgradama koje su do okupacije služile kao vojni magacin, tokom Drugog svetskog rata bio je smešten koncentracioni logor. Bio je to jedan od najozloglašenijih i najvećih logora u Srbiji. Kroz njega je tokom četvorogodišnjeg postojanja prošlo preko 35.000 rodoljuba i simpatizera NOP-a, zarobljenih partizana, Roma, Jevreja. Posebno je poznat po bekstvu 105 zatvorenika u partizane 12. februara 1942. godine. U odmazdi posle bekstva, za 11 poginulih nemačkih vojnika streljano je 1.100 rodoljuba. Organizovano bekstvo logoraša bio je jedinstveni događaj u porobljenoj Evropi.


Zgrade logora sačuvale su autentični izgled, obeležene su spomen-obeležjima i pretvorene u memorijalni muzej "12. februar" 1969. godine. Do bekstva logor je bio opasan bodljikavom žicom, a posle bekstva je celi kompleks ograđen zidom. Logor se sastoji od centralne zgrade zatvora, tri pomoćne zgrade, četiri stražarske kućice, dve kule osmatračnice i dva tornja. Centralna logorska zgrada ima dva sprata i potkrovlje na kom se nalazilo 20 samica. Konzervatorsko-restauratorski radovi su izvedeni 1979. i 2004. godine.


Kompleks nekadašnjeg kioncentracionog logora "Crveni krst" u Nišu utvrđen je za spomenik kulture od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju odlukom Izvršnog veća SR Srbije iz 1979. godine ("Službeni glasnik SR Srbije", br. 14/79). u Centralni registar nepokretnih kulturnih dobara upisan je pod rednim brojem SK 240.


upoznajsrbiju

Koncentracioni logor na Crvenom krstu


Koncentracioni logor na Crvenom krstu predstavlja jedan od malobrojnih sačuvanih fašističkih logora u Evropi, koji na autentičan način i danas svedoči o stradanju srpskog, romskog i jevrejskog stanovništva, komunista, brojnih simpatizera narodnooslobodilačkog pokreta i partizana, koji su bili zatvoreni u njemu tokom nemačke okupacije Srbije od 1941. godine do 1944. godine.

Kompleks logora smešten je na površini od 7 hektara i ograđen je visokim zidom i bodljikavom žicom. Sastoji se od glavne logorske zgrade, dve pomoćne prizemne zgrade, dva tornja, 2 osmatračnice, stražare i česme. U glavnoj logorskoj zgradi nalazile su se prostorije u kojima su živeli logoraši, prostorija za smeštaj straže i saslušanja, ambulanta, berbernica kao i 10 samica bez prozora, sa podom od betona i otvorom na krovu za osvetljenje i ventilaciju. Jedna od samica nije imala ni ventilacioni otvor.

Prvobitno, zgrada je izgrađena 1930. godine za potrebe vojne kasarne na Crvenom krstu, ali je već na samom početku rata, aprila 1941. godine bodljikavom žicom izdvojena iz kruga kasarne i pretvorena u logor. Tokom II svetskog rata kroz logor je prošlo oko 30000 ljudi, od kojih je preko 10000 streljano na obližnjem brdu Bubnju.

Jedna od činjenica koje ovaj logor izdvaja od ostalih, je ta da je iz ovog logora 12. februara 1942. godine izvedeno masovno bekstvo logoraša. Od 147 logoraša koji su pokušali bekstvo, uspelo je da pobegne njih 105, dok je njih 82 poginulo tokom bekstva. Nakon ovog i još jednog uspešnog bekstva decembra iste godine, ovaj logor postaje pravi logor smrti.

12. februara 1967. godine na dvedesetpetogodišnjicu bekstva logoraša, prostor logora je pretvoren u Spomen-muzej »12.februar».


visitnis