Film o Mileni Pavlović Barili


Film "Milena" je dokumentarno-igrana stuktura o životu i radu čuvene
multidisciplinarne umetnice Milene Pavlović Barilli (Požarevac, 1909. – Nju Jork, 1945.),
o njenom specifičnom i autentičnom senzibilitetu i o njenom uticaju na savremenu
umetničku scenu i mlade umetnike različitih struka koji se inspirišu njenim radom.
Film se bavi Milenom kao kreativnim putokazom, tretirajući i manje poznate segmente
njenog stvaralaštva – fantastičnu poeziju i komercijalni dizajn, a govori i o stanju u
institucijama kulture u Srbiji nekada i sada.
Rediteljka filma je  Čarna Radoičić.



gradsubotica.co.rs

Već početkom 20. stoljeća svojim je ilustracijama osvojila Vogue

[You must be registered and logged in to see this image.]

Družila se s velikim umjetnicima epohe, Cocteuom, Valéryjem...

Naslovna slika za izložbu srpske umjetnice Milene Pavlović Barilli u Klovićevim dvorima njezin je “Autoportret s velom”; ona je prikazana kako stoji uz prozor s bijelim velom u tamnoj kosi. U pozadini se vidi prizor majke i djeteta koji koračaju prema konjaniku. No, umjetnica taj prizor ne primjećuje već je okrenuta prema nama, promatraču slike. Ovaj se pogled interpretira kao nedostupan, mističan, iako se može tumačiti i da izgleda pomalo zabrinuto. Njezine su crte lica ovalne, nježne, prelijepe. Haljina je elegantna, crna. “Autoportret s velom” nastao je 1939., prije njezina odlaska u Ameriku, gdje će portretirajući osobe iz visokog društva upoznati oficira Roberta Thomasa Gosselina za kojeg će se i udati.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Muzej u Požarevcu

Otac Milene Pavlović Barilli bio je kompozitor, glazbeni kritičar i pjesnik Bruno Barilli, majka glazbenica Danica Pavlović Barilli, po majci iz obitelji Karađorđević. Sve troje danas su pokopani na Groblju za strance nekatolike u Rimu. Naime, Bruno je zbog braka s Danicom prešao na pravoslavlje, a Milena je nosila prezime i majke i oca.

Ova je umjetnica tragično stradala 1945. Nezgodno je pala s konja i nekoliko mjeseci kasnije umire, razlog je bila urođena srčana mana za koju je fatalan bio ovaj pad.

Njezina majka, očekivano, nije mogla preboljeti smrt kćeri jedinice, čuvala je brojne memorabilije koje su joj posvećene, pa čak i brončani otisak njezine ruke.

Sve se ove uspomene čuvaju u Muzeju Milene Pavlović Barilli u Požarevcu, mjestu gdje je rođena. Tu su i svjedočanstva njezina druženja s velikim ličnostima epohe, Jeanom Cocteauom, Paulom Valéryem, Andréom Bretonom, Jeanom Cassouom, ili Giorgiom de Chiricom. Veliki teoretičar, ljevičar Jean Cassou dolazio joj je u Požarevac u posjete, a de Chirico ju je hvalio. Paul Valéry je, pak, za sliku “Djevojka sa lepezom” (djevojka sakrivena iza lepeze, vide joj se samo izražajne, krupne i pomalo plašljive oči, tipičan Milenin motiv), izjavio da je riječ o “čistoj poeziji”.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Nemirni duh

Čuvaju se i svjedočanstva o njezinim izložbama i kretanjima po brojnim europskim metropolama, u mnogima od njih je i živjela, bila je nemirna duha; od prve izložbe u Londonu u galeriji Bloomsbory koju hvali međunarodna kritika, do života u Rimu, Madridu i Parizu. Lutala je, ne samo po gradovima, nego i po umjetničkim stilovima, od akademizma, preko klasicizma, sve do nadrealnog slikarstva. Otvaranje njezine izložbe u Galleria d’Arte di Roma ocijenjeno je kao događaj sezone, a pisala je i pjesme na talijanskom, koje je objavio znameniti Quadrino. O njezinom je slikarstvu priču donio i američki Newsweek, a ovako je novinaru sumirala svoj rad: “Sanjarim na svojim platnima i ona za mene predstavljaju pribježište od svega”.
A da sve ne ostane samo na sjećanjima majke, da opus Milene Pavlović dobije potreban kontekst, pobrinule su se još dvije osobe; Miodrag Protić iz beogradskog Muzej suvremene umjetnosti, te kasnije Lazar Trifunović, ravnatelj Narodnog muzeja u Beogradu.
Zahvaljujući srpskom veleposlanstvu i autorici izložbe Jelici Milojković opus ove umjetnice vidjet ćemo i na izložbi “Snovi i sanjarenje” koja se sutra otvara u Klovićevim dvorima. Uz 85 slika izložit će se i njezini već spomenuti osobni, ali i odjevni i uporabni predmeti. Često je, naime, sama dizajnirala svoju odjeću, pa su je društvene kronike zabilježile i zbog elegancije, primjerice, na otvaranju neke izložbe u njujorškom Muzeju moderne umjetnosti. Uz haljinu, vidjet ćemo i zlatne cipelice koje je nosila, te španjolski češalj koji je često imala u kosi.

Snovita okruženja

Neće izostati ni njezin rad u primijenjenoj umjetnosti, mnoge ilustracije za Vogue koje je oblikovala inspirirajući se nadrealizmom i avangardnim strujanjima prijeratnog i ratnog vremena. Modeli s odjećom koja se promovira najčešće su smješteni u snovita okruženja, primjerice jedan model stoji ispred zgrade koja je visoka poput ljudskog lika, u pozadini lebde veliki baloni bez ljudi, dok je prazan trg gotovo sablasan. Uglavnom, miješaju se snoviti prizori i simbolički predmeti s prizorima koji podsjećaju na prošlost, ponajviše renesansu. Tu su i putena, naga tijela Venera, djevojke zaklonjene velovima i lepezama, mitološka bića...
Motivi, tipični za njezine slike, svoje su mjesto pronašli i u primijenjenoj umjetnosti, a Mehmed Fehmi Agha, tadašnji art urednik Voguea, koji je i prvi počeo spajati avangardnu umjetnost i modu, naprosto ju je obožavao.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Umrla u snu

U to je doba, također, radila je i za Harper’s Bazaar, Glamour i Revlon. Neposredno prije smrti bila je i scenografkinja i kostimografkinja na baletu “Sebastijan” Gian Carla Menottija.

Na izložbi ćemo vidjeti i mističan “Autoportret s bijelim krznenim ovratnikom”, nastao 1929. u stilu art decoa. Iz ranih je godina i “Prvi osmijeh” koji portretira koketnu djevojku kako zavodi dvojicu muškaraca dok ju oni zadivljeno promatraju preko ograde. Slikala je, nerijetko, i portrete majke i oca, kao i članove majčine obitelji Karađorđević.

Njezin se stil promijenio nakon dolaska u Ameriku, 1939., rukopis postaje zreliji. A i situacija se u njezinoj obitelji mijenja. Njezini roditelji nekoć su bili dobrostojeći par, no s ratom se to gubi, mnogo više zarađuje Milena. Pa tako u jednom pismu ocu stoji kako će mu mjesečno slati 50 dolara i pakete; “Nadam se da ti je život sada lakši i molim te da se ne brineš, jer mi ne predstavlja nikakvu teškoću da ti šaljem ovo. Ovih godina radila sam mnogo, naročito one stvari koje nisam volela, ali sada je lakše, radim manje i bolje sam plaćena.”

Krajem zime 1945. Milena se s mužem preselila u novi stan u New Yorku, protagonisti njujorškog života svjedočili su da je i večer uoči smrti izgledala sretnom.

Umrla je u snu. U ateljeu je ostala njezina posljednja slika, zagonetna “Monahinja”, čija simbolika nije još do kraja razriješena.


(Jutarnji.hr)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Madona

[You must be registered and logged in to see this image.]


Devojka sa lampom, 1936.

Milena Pavlović-Barili rođena je 05.11. 1909. godine u kući svog dede Stojana Pavlovića u Požarevcu, a umrla je 06.03. 1945. godine u Njujorku. Bila je srpska slikarka i jedna od najinteresantnijih ličnosti umetničke Evrope između dva rata.

Na svom umetničkom putu Milena Pavlović-Barili studira slikarstvo u Beogradu (1922-1926) i Minhenu (1926-1928), a uzor joj postaje slikar De Kiriko (po ugledu na njega delovi platna ostaju nenaslikani). U Beogradu izlaže 1928. Slikarski simboli su joj između sna i jave, ženski setno ljupki likovi, velovi, krilati mladići na štulama, antički stubovi, Venere bez ruku, harlekini, biste, lepeze, ptice, a kasnije u njenom trećem, prelaznom periodu i simboli diskretnijeg nadrealizma. Godine 1930. napušta Jugoslaviju i narednu deceniju provodi u Španiji, Rimu, Parizu i Londonu, gde se družila i izlagala sa evropskom umetničkom elitom (Žan Kokto, Andre Breton). Tada ulazi u novu, prerafaelitsku, u stvari romantičarsku školu, okrenuta više prošlosti nego sadašnjosti, te postaje predstavnik nadrealističkog ili matafizičkog romantizma. U Londonu izlaže 1931, a u Parizu i Rimu 1932. Avgusta 1939. odlazi za Njujork, gde je živela sve do svoje iznenadne i prerane smrti 1945. U SAD je pored slikarstva radila na komercijalnom dizajnu za modne žurnale.
Za života je uradila preko 300 radova, puno skica i crteža. Mnoga platna su joj u kući-muzeju u Požarevcu, Muzeju savremene umetnosti i Narodnom muzeju u Beogradu, kao i u Rimu.

Milena Pavlović Barili - Dama koja je ličila na svoja platna


Svojim radom i talentom ova Srpkinja stigla je do mesta ilustratora najvećih svetskih modnih časopisa. Njeni crteži izlazili su na naslovnim stranama Voga, Harperovog bazara, Šarma i Glamura. Slike Milene Pavlović Barili bile su izložene u najpoznatijim galerijama širom Londona, Rima, Pariza i Njujorka. Ipak, sve je počelo od škole umetnosti u Beogradu.

Odrasla u umetničkoj porodici sa ocem koji je bio italijanski kompozitor i koji ju je uvek podržavao, u Srbiji onog vremena Milena nije naišla na odobravanje – ono što je ona radila svet na ovim prostorima još nije upoznao.

Bila je mlada, emancipovana, govorila je četiri jezika i slikala u tehnikama koje su ovde još bile nepoznate. Danas se njeni radovi smatraju počelima nadrealizma u Srbiji.

Ono što ljudi sa Balkana nisu razumeli, naišlo je na veliko odobravanje u svetu. Milena Pavlović je putovala i izlagala dela u najvećim svetskim galerijama.

Stigla je i do „obećane zemlje“, a Amerika ju je dočekala raširenih ruku - postala je ilustratorka Voga, a njene slike krasile su naslovne strane mnogih prestižnih modnih magazina.

I kada joj se svet prostrao pod noge, Milena je volela da se vrati u Srbiju i rodni Požerevac. Majci je pisala: „Svet je divan. Zemlje lepe, ljudi interesantni, ali nijednu varoš ne volim kao što Beograd volim rano ujutro. I nigde mi nije nebo lepo kao noću iz naše požarevačke avlije. Ni u Španiji, ni u Italiji! Naše je najlepše!”


Milena Pavlović Barili umrla je iznenada 1945. u 36 godini života. Iza sebe je ostavila preko 300 slika, mnogo skica, crteža i beskonačnu tugu svih koji su je poznavali.

Ostale su i žene na njenim platnima – uvek lepe, setno ljupke i nedostižne.

Neki kažu da sve one podsećaju na srpsku slikarku. Žan Kasua, književnik i kritičar umetnosti ima drugačije mišljenje: „To je Milena ličila na svoje slike”.

Milenina pesma bez naslova


Napomena: Milena nije davala naslove svojim pesmama koje je obeležavala rimskim brojevima. Samo dve pesme imaju naziv: "Slika" ("Image") i "Sablast" ("Phantom")

GROB PO ŽELJI MAJKE


Među znamenitim Srbima koji počivaju u tuđini je i slikarka Milena Pavlović Barili, rođena u Požarevcu. Umrla u Njujorku, a sahranjena u Rimu, po pravoslavnim običajima

Da su nove komunističke vlasti u Beogradu, 1947. godine, imale više sluha za želju Milenine majke, Danice Pavlović Barili, poznatoj srpskoj i evropskoj slikarki, sasvim sigurno, sudbina ne bi bila i — večna tuđina. Počivala bi danas u Požarevcu, kako je i najpre bila Daničina, ali i želja Mileninog supruga, američkog oficira avijacije Roberta Tomasa Astora Gostina.

Nastojanje nadležnih u Srbiji da u otadžbinu vrate Slobodana Jovanovića i ovde ga dostojno sahrane, ponovo pokreće pitanje da li se tako nešto može dogoditi i sa drugim znamenitim Srbima, čije su humke rasute po svetu. Kao što je i Milenina.

Tačku na nepravdu koja je pre gotovo šest i po decenija naneta ovoj porodici, stavila je upravo majka Milene Pavlović Barili, Danica. Odlučila je da njena kći, preminula u Njujorku, bude sahranjena u Rimu, gde joj je živeo otac. A, Danica, kada je bilo sigurno da joj se bliži kraj, testamentom je (1957. godine) zaveštala da ovde bude i njeno večno počivalište. Otputovala je u Italiju i koju godinu, potom, pridružila se kćerki i suprugu. Zajedno su sahranjeni na rimskom groblju za strance, Testačo.

— Nikada, posle odbijanja ovdašnjih vlasti 1947. godine da Mileninom suprugu izdaju vizu, kako bi njenu urnu iz Njujorka preneo u Srbiju, Danica Pavlović Barili nije pokretala pitanje prenosa ćerkinih posmrtnih ostataka u Srbiju — kaže nam Jelica Milojković, kustos Galerije i Muzeja slavne slikarke, u Požarevcu.

Ona upućuje na prepisku između Mileninog supruga i njenih roditelja, koja se čuvaju u požarevačkom hramu sećanja na Milenu, a koji svedoči da je urnu sa ostacima četiri godine u svojoj vitrini u kući u Njujorku čuvao njen suprug. S njom je razgovarao, tešio se i čekao priliku da je, po želji Milenine majke, uruči ocu u Rimu. Danica je imala još jednu želju, a to je napisala u pismu suprugu — da njihovo jedino dete, ako je moguće, bude sahranjeno uz pravoslavne običaje. Tako je i bilo.

Jelica Milojković kaže:

— Niko nema pravo da se ogluši o bilo čiju testamentarnu volju, pa i Daničinu, bez obzira ma kolika da je želja da Milena Pavlović Barili danas počiva u Srbiji. Vođeni time, nadležni u opštini Požarevac su još 1968. godine uplatili upravi groblja Testačo 260.000 lira za održavanje grobova porodice Pavlović Barili. Redovno posećujemo te grobove i mogu da vam prenesem da je to zaista jedno uređeno počivalište.

Time je, ponovo, stavljena tačka na mogućnost, ili nečiju želju, da se i posmrtni ostaci Milene Pavlović Barili prenesu i sahrane u Srbiji.


RUSKI SVEŠTENIK Bruno Barili, dva dana po sahrani, napisao je Danici pismo, u Požarevac: "Draga Danice, naša Milenica počiva u miru, zauvek, ispod jednog čempresa na najlepšem groblju na svetu. Ruski sveštenik je obavio sahranu, a ja sam urnu prekrio crnim velom, s njom sam položio i naše fotografije. I jedan cvetak".


riznica srpska

Odbačena od svoje zemlje, a Njujork joj se klanjao: Nesrećan život Milene Pavlović Barili

Nijedna varoš u tadašnjoj Kraljevini nije želela da je primi za nastavnicu crtanja. Za najobrazovaniju i najtalentovaniju slikarku nigde nije bilo mesta u rodnoj zemlji.

Milena Pavlović-Barili rođena je u Požarevcu, 5. novembra 1909. kao jedino dete Danice Pavlović i Bruna Barilija, italijanskog kompozitora, muzičkog kritičara i pesnika. Prema mišljenju nekih tumača, sliku koju danas imamo o ovoj umetnici stvorila je zapravo njena majka, koja je bila potomkinja najstarije Karađorđeve ćerke Save.
U najranijem detinjstvu je pokazivala koliko je vešta sa olovkom, ali i sa slovima, jer je već u petoj godini čitala novine, učila italijanski i francuski, u sedmoj pisala stihove o smrti, u desetoj u Gracu savladala nemački.

U monografiji "Žene u srpskom slikarstvu" piše da je Danica Pavlović "u detinjstvu odlučujuće uticala na Milenino vaspitanje", ali da je i kasnije, "kada je otvorena Memorijalna galerija Milena Pavlović-Barili u Požarevcu, doprinela stvaranju njenog, pomalo bajkolikog lika čuda od deteta, uspešne slikarke koja je putovala po svetu, družila se sa poznatim ličnostima, srećno se udala za jednog Amerikanca i umrla od posledica pada s konja".


Milena se u svemu što je radila predavala svim bićem. Njeno slikarstvo ispunjeno je neobičnim događajima, susretima, odlascima, lutanjima i rastancima, tugama, pritajenim traumama i nostalgičnim sećanjima.
Milena je slikarstvo studirala u Beogradu i Minhenu. Prvu izložbu priredila je u Beogradu, a zatim su usledile njene izložbe u Požarevcu, Londonu, Parizu, Rimu, Njujorku. Višestruko talentovana, Milena je pisala i stihove koje je prvi put objavila 1934. u italijanskom listu Kvadrino.
U to vreme nijedna varoš u njenoj Kraljevini ne želi da je primi za nastavnicu crtanja. Za najobrazovaniju i najtalentovaniju slikarku nigde nema mesta u rodnoj zemlji. Pesnik Sibe Miličić kupuje njenu sliku "Anđeli" i ona sada ima novac za kartu do Amerike.

Uvek je lebdela između svoje dve domovine - Srbije i Italije, pa ne čudi njen veliki nagon da ode u treću zemlju, Ameriku i tu od 1939. godine pronađe svoj mir. Iz njenih pisama se vidi da je taj odlazak značio odrastanje, a u simboličkom smislu i oslobađanje od roditelja koji su bili previše snažne ličnosti. Iz Njujorka roditeljima sve ređe piše a više se posvećuje sebi.
U poodmaklim godinama, često puna gorčine, Danica Pavlović je svojim sećanjima, u sačuvanim i još više onim uništenim pismima stvorila o svojoj ćerki, ali i o sebi, sliku kakvu je želela. O specifičnom slikarkinom odnosu sa majkom svedoči i jedno od pisama nepoznatog datuma:
"Da znaš samo koliko mi je potrebno da me jednog dana razumeš i da mi kažeš: "Sine, je l' si umorna, odmori se malo, jer si sve uradila što si umela i mogla." Čini mi se, kad bih jedanput u životu to od tebe čula više nikad ne bih imala nesanicu. Više nikad me zora ni sunce ne bi zatekli budnu i prenapregnutu od misli i briga i strahovanja u krevetu. I ne bih se uvek luda i kriva osećala. Ja drugima ne dozvoljavam da mi kažu ni da sam luda ni da grešim, jer znam i vidim da niko od njih ne bi mogao moju ravnotežu da izdrži. Ja sam ovde sasvim smrvljena. Znam kako nana kaže: "Iz ove se kože nema kud", pa se i ja koprcam, pa ne umem ćud da promenim."



Milena je u Americi provela poslednjih šest godina života. Tamo je slikala, izlagala i, što je bitnije za taj njen period, bavila se ilustracijom, dizajnom, kostimom, scenografijom. U jednom pismu nastalom čim je brod pristao u Njujork, u avgustu 1939, Milena majci piše:



"Stigla sam. Sada je dva sata ujutru. Prve misli i reči otkako je lađa pristala šaljem Tebi. Gledala sam dugo sve svetlosti u daljini, kao Venecija, samo mnogo duže sa strane. Mesečina i beli oblaci, i svetiljke što miču i klize po vodi, ali se ništa drugo ne vidi. Eto, to ti je Njujork. A ja ništa ne razumem. Grdno mi je sve čudno kao u snu i kao obično..."

Iako većina teoretičara smatra da se Milena zbog materijalne sigurnosti prisilno angažovala u primenjenoj umetnosti, pre je sledila put kojim su pre nje krenuli svetski poznati pisci, slikari i umetnici koji su radili za novine. Milenine modne ilustracije objavljivane u Vogu tokom 1940. i 1941. odlikuju se lakoćom linija i kolorističkom prozračnošću akvarela. Milena je crtala dame u jednostavnim haljinama sa spuštenim strukom ili dekolteom nepravilnog oblika koji obnažuje ramena ili leđa, ukrašene perlama, cvetovima, ogrlicama, minđušama, tijarama, broševima, lepezama, šalovima. Slikarka je svetske žene crtala po uzoru na sebe.

Za Milenu su govorili da je graciozna i lepša od svojih slika. Videla je vlastiti lik, stasitost, uzvišenu ženstvenu lepotu, posebno u ciklusu njenih predivnih reklamnih kreacija za velike modne magazine, poznate parfeme i firme: Vog, Tekstron vog, Harpers bazar, magazin Herst, Taun end kantri. Zračila je harizmatičnom lepotom i lako osvajala visoke aristokratske krugove. U privatnom životu bila je krhkog zdravlja i zamišljena nad večitim temama života i smrti. Mnogi su govorili da je slikarka lepša i ljupkija od svojih modela i da bi, kada je ulazila u neku prostoriju prepunu bogatih žena, sve oči bile uprte u nju. Iako u jednostavnoj haljini, bez nakita i u šeširiću koji je sama napravila, Milena je očaravala svojom pojavom.


Slike koje je stvarala u Americi, kao i pesme koje je tamo pisala, interpretirane su kao dah nostalgije i sete za rodnim krajem. Drugi svetski rat je besneo, a ona je preko Crvenog krsta slala novac i pakete roditeljima i prijateljima, sanjajući da će se vratiti tamo odakle je potekla. U to vreme ne pati samo za domom, nego i za kubanskim pijanistom Rodrigom Gonzalesom, koji je ostao upamćen kao ljubav njenog života, i to nesrećna. A sreću je probala da doživi sa oficirom Robertom Tomasom Goselinijem iz Čikaga, za koga se udala 24. decembra 1943. godine.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Foto: Wikipedia

Krhkom zdravlju koje ju je pratilo od detinjstva nije podilazila nikada, pa nije marila ni za upozorenja lekara da ostavi kafu i cigarete, koje je strasno konzumirala. Nije sasvim poznato šta ju je zapravo koštalo života, jer se njena prerana smrt 6. marta 1945. godine u Njujorku, kada je pala sa konja, tumačila na više načina.

Prema mišljenju nekih, za umetnicu su bile kobne posledice nezgodnog pada s konja, a po drugima srčani udar. Nakon četiri godine, urna s njenim posmrtnim ostacima pohranjena je na groblju za strance u Rimu. Njen otac Bruno javio je Mileninoj majci, bivšoj supruzi, u Požarevac da joj ćerka "počiva na jednom divnom mestu, na groblju u blizini kapije svetog Pavla, prepunom velikih uspomena na pesnike, umetnike, na ljude koji su došli iz čitavog sveta a koji su sada tu pored nje".
Tek 50-tih godina, posle izložbe u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, srpska javnost se više zainteresovala za rad Milene Pavlović-Barili. U njenom rodnom Požarevcu 1962. godine otvorena je galerija-legat u kojoj se danas nalazi oko 800 njenih radova. U postavci je bronzani odlivak slikarkinih ruku, intimne porodične fotografije, lična slikarkina toaleta, haljine i čipkani veluri. Kao i ceo Milenin život, sve što je ostalo iza nje je metafizička rapsodija jave i sna.


Stil