Marko Murat (Luka Šipanska pored Dubrovnika, 30. decembar 1864. – Dubrovnik, 14. oktobar 1944) je bio slikar koji je nakon studija u Minhenu, radio u Beogradu, a zatim se u Dubrovniku posvetio brizi o kulturnim spomenicima kao konzervator.

Stvarao je pejzaže (mahom iz okoline Dubrovnika), portrete i istorijske kompozicije. Njegovo najpoznatije delo je velika istorijska kompozicija „Ulazak (Dolazak) cara Dušana u Dubrovnik“, za koju je dobio bronzanu plaketu na svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine.

Život i delo


[You must be registered and logged in to see this image.]
„Dolazak cara Dušana u Dubrovnik“
[You must be registered and logged in to see this image.]
„Dah dubrovačkog proleća“

Osnovnu školu i gimnaziju je 1883. godine završio u Dubrovniku i posle je tri godine studirao teologiju u Zadru. 1886. godine je otišao na studij u umetničkoj akademiji u Minhenu u Nemačku i diplpmirao je 1893. godine a zatim putovao po Rimu i Parizu. Od 1898. se nastanio u Beogradu i tu predavao u Drugoj beogradskoj gimnaziji i Umetničko-zanatskoj školi, a jedno vreme je bio i predavač crtanja kraljeviću Aleksandru Karađorđeviću.

U sklopu delegacije koja je predstavljala Kraljevinu Srbiju na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine, Marko Murat se predstavio istorijskom kompozicijom „Ulazak (Dolazak) cara Dušana u Dubrovnik“, za koju je nagrađen bronzanom plaketom. Pored njega, u delegaciji je učestvovao i Paja Jovanović sa monumentalnom kompozicijom „Proglašenje Dušanovog zakonika“, za koju je dobio zlatnu plaketu.

Za vreme rata je bio u Dubrovniku i tu je hapšen i proganjan od austrijskih vlasti. Posle rata je postao upravnik za nadleštvo umetnosti i spomenike u Dubrovniku.
Bio je jedan od prvih impresionista na slovenskom jugu koji je dosledno radio u pleneru i tako izradio mnoge pejzaže iz Dubrovnika i njegove okoline a radio je i istorijske kompozicije kao i portrete. Vremenom je njegova paleta postala zatvorenija i likovi plastičniji.

Izlagao je na svim značajnijim izložbama u Jugoslaviji u Beogradu i Zagrebu ali i u inostranstvu u Sofiji, Minhenu, Parizu, Rimu, Beču, Londonu itd.



Literatura

Narodna enciklopedija – srpsko- hrvatsko- slovenačka, priređivač i urednik, dr St. Stanojević, Zagreb (1925 — 1929)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Proleće

[You must be registered and logged in to see this image.]

kula manastira Manasije, 1914

[You must be registered and logged in to see this image.]

Portret u pleneru, 1914

[You must be registered and logged in to see this image.]

Marko Murat, portret Laze Kostića, 1898.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Марко Мурат - Александар Обреновић, 1895

[You must be registered and logged in to see this image.]

Марко Мурат (Лука Шипанска, 1864–Дубровник, 1944): „Конављанка”; уље на платну, 1898; 150 x 99 cm; Народни музеј, Београд.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Murat, Marko (1864. – 1944.) Šipanska luka, 1934.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Портрет Цвијете Зузорић

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dubrovnik

Дах дубровачког пролећа, 1897.

Obeležavanje 150 godina od rođenja Marka Murata


Elektronskom izložbom građe iz svojih zbirki Biblioteka Matice srpske obeležava 150
godina od rođenja slikara Marka Murata

[You must be registered and logged in to see this image.]


BEOGRAD - Elektronskom izložbom građe iz svojih zbirki Biblioteka Matice srpske
obeležava 150 godina od rođenja slikara Marka Murata (1864-1944) a može da se
pogleda od sutra do 28. avgusta na sajtu [You must be registered and logged in to see this link.]

Uz Nadeždu Petrović, Kostu Milićevića, Milana Milovanovića i Boru Stevanovića, Marko Murat smatra se jednim od najplodnijih, stilski najdoslednijih i najznačajnijih predstavnika srpske umetnosti krajem 19. veka i početka 20. veka, odnosno vremena koje se po stilskom opredeljenju poklapa sa periodom plenerizma i impresionizma.

Marko Murat rođen je 30. decembra 1864. godine u Luci Šipanskoj pored Dubrovnika. U Dubrovniku je završio osnovnu školu i gimnaziju i posle je tri godine studirao teologiju. U Zadru je pohađao atelje fratra slikara Josipa Rosija gde je dobio osnovno likovno obrazovanje.

U leto 1886. zagrebački list Vijenac objavio je Muratov crtež Sijelo u Cvijete Zuzorićeve što mu je donelo stipendiju za slikarske studije poznatog mecene barona Luja Vranicanija.

Murat se opredelio za studije na Akademiji likovnih umetnosti u Minhenu gde je diplomirao 1893. predstavivši se reprezentativnom kompozicijom Cveti u Dubrovniku.

Nakon završenih studija otišao je u Dubrovnik, a već u proleće 1894. u Beograd gde je s prekidima ostao do početka Prvog svetskog rata. To je vreme umetnikovog najvećeg i najplodnijeg poleta kada inspirisan motivima iz zavičaja, predelom, ljudima, istorijom i legendom stvara neka od svojih najpoznatijih dela: Proleće, Pred crkvom svetog Vlaha, Dah Dubrovačkog proleća, Konavljanka...

U međuvremenu, deluje i kao pedagog u Drugoj beogradskoj gimnaziji i Umetničko-zanatskoj školi, a angažovan je i na umetničkim poslovima, organizator je izložbi i izlagač na domaćim i svetskim izložbama, pokretač akcija za osnivanje umetničkih udruženja, član žirija.

Tako je na svetskoj izložbi u Parizu 1900. izložio istorijsku kompoziciju Dolazak cara Dušana u Dubrovnik, jedan je od osnivača Društva srpskih umetnika "Lada" 1904, član je Društva srpsko-hrvatskih umetnika "Medulić" 1911-1914, član Odbora za organizaciju umetničkih poslova Srbije i Jugoslovenstva.

Od javnih priznanja kojih je dobio nekoliko svakako je najznačajniji izbor za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 1920, odnosno redovnog člana 1940. i to pristupnom besedom "O slikarstvu Dubrovnika".

Do penzionisanja 1932. radio je kao upravnik Nadleštva za umetnost i spomenike i konzervator umetničko-istorijskih spomenika Dubrovnika.

Pored pomenutih dela poznati su i portreti članova njegove porodice, autoportreti, kao i mnogobrojni crteži predela s mora, dubrovačkih ulica, figura u pleneru, te vlastitog lika na pismima kojima se javljao prijateljima.

Marko Murat umro je 14. oktobra 1944. u Dubrovniku.

novosti.rs

Marko Murat i “Lada” u
 Narodnom muzeju u Beogradu

[You must be registered and logged in to see this image.]

Marko Murat, Autoportret, 1933. ulje,
vlasnik Narodni muzej Beograd

[You must be registered and logged in to see this image.]

Marko Murat: Ulazak cara Dušana u Dubrovnik, 1900, ulje, vlasnik Narodni muzej Beograd

Ova slika imala je kasnije tešku sudbinu dok konačno svoj mir nije našla u Narodnom muzeju. Poziv da učestvuje na Svetskoj izložbi Murat je dobio u jeku priprema svoje druge samostalne izložbe u Beogradu 1898. Kako je još kao student priželjkivao da naslika veliku istorijsku kompoziciju koja će prikazati ulazak cara Dušana u Dubrovnik, a pozadina za ovakvu temu je upravo ideja ujedinjenja Južnih Slovena i oslobođenje Dubrovnika od austrijske vlasti. Marko Murat je smatrao da takvo ujedinjenje može da donese neki novi Dušan.
Pre izlaganja u Parizu, sliku je na kratko prikazao u Beogradu, gde je primljena sa oduševljenjem, a sam kralj Milan je pohvalio i autora i delo. U Parizu je Murat dobio titulu „Viteza akademije“, koju je za posebna umetnička ostvarenja dodeljivao odbor Svetske izložbe.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Povodom jubileja 150 godina od rođenja Branislava Nušića
 i 150 godina od rođenja Marka Murata,
 objavljujemo karikaturu B. Nušića koju je
 nacrtao M. Murat

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dubrovacka obala

[You must be registered and logged in to see this image.]

Zena sa crnim sesirom

Аделине Ђаја, 1922

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dumna, 1889

[You must be registered and logged in to see this image.]

Cveti u Dubrovniku, 1893. (P II 17461)
Biblioteka Matice srpske
Elektronske izložbe u 2014.


" [...] U njegovom slikarskom opusu srećemo brojne pejzaže, među kojima dominiraju oni iz okoline Dubrovnika, zatim brojne portrete, ali je negovao i istorijsko slikarstvo. Marko Murat bio je jedan od onih umetnika koji su oko 1900. godine, u trenucima buđenja nacionalne svesti, naslikali kompozicije koje su glorifikovale slavnu srednjevekovnu srpsku prošlost, i pritom na svoja velika platna uveli prirodnu svetlost i na taj način postali začetnici plenerizma u srpskoj sredini, otvorivši tako put novim i modernim tendencijama koje će ostvariti umetnici sledeće generacije." [arte.rs]


* * *

Cveti

Cveti (Cvetna nedelja, Cvetnica) je veoma stari praznik koji pada nedelju dana pred Uskrs, i vezuje se za osvećenje palmi, a u hrišćanstvu se slavi od devetog veka.[52] Slavi se kao sećanje na Hristov ulazak u Jerusalim na magarcu uz pratnju apostola i mnogo ljudi, pozdravljan od naroda. U Jeruslimu je toga dana bio jevrejski praznik Pasha, te su njegov ulazak u grad svi primetili i zapitali se ko je to, a gomila koja ga je pratila odgovarala je da je on "Isus iz Nazareta Galilejskog".[52] Toga dana Isus je u hramu iscelio brojne bogalje, i bolesne, a narod i deca su mu sa оduševljenjem klicali: "Osana, Sinu Davidovom, Caru Izrailjskom". Po celodnevnom bogosluženju Hrist se vratio u Vizantiju.
U narodu se ovaj dan zove i Vrbica jer se u crkvama, posle bogosluženja, okade vrbove grančice i razdele narodu. Tamo gde nema crkve narod sam ubere vrbovo pruće za zdravlje, pa se od njega prave venci, kite kapije i dovratnici, a mladi se druže i izjavljuju ljubav. Toga dana decu svečano oblače, opasuju vrbovim grančicama, kupuju zvončiće, stavljaju im oko vrata i vode u crkvu. Cveti su tokom Uskršnjeg posta, te se ne igraju kola. Miloš Obrenović je 1815. god. na ovaj dan podigao, u Takovu, Drugi srpski ustanak protiv Turaka. Nakon liturgije, u crkvi Takovski Grm, on je čestitao praznik okupljenom narodu, pomolio se Bogu, kazavši da više ne može da se živi pod teškim turskim jarmom, u čemu ga je narod podržao, i izabrao za vođu ustanka.

[51] Др Петар Влаховић, Обичаји ..., 96
[52] Б.Грубачић, М. Томић,Српске славе, 51.

Ива Трајковић: Каталог "Хришћанство у Нишу кроз векове" у Традиционално хришћанство у Нишу", Народни музеј Ниш, 2013.