Protivno svojoj volji, Srbi koji su živeli na području Austrougarske u Prvom svetskom ratu našli su se na Istočnom frontu. Ne želeći da ratuju za Habzburšku monarhiju, a protiv slovenske braće na Balkanu i u Rusiji, mnogi su se Srbi, a i ostali Sloveni, predavali ruskim brigadama. Odmah zatim, dobrovoljno su prelazili u srpsku vojsku, koja je na početku rata protiv Centralnih sila odnela velike pobede u Cerskoj i Kolubarskoj bici.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Najveći broj slovenskih zarobljenika nalazio se na području Ukrajine, uglavnom u kijevskom zarobljeničkom logoru u Darnici. Desetine hiljada zarobljenih Srba razmešteno je i u Odeskoj, Harkovskoj i Jekaterinoslavskoj guberniji. Ruska vlada je prihvatila želju ovih ljudi da se bore na strani Srba. U sporazumu sa srpskom vladom, u leto 1915. otpočelo je organizovano prebacivanje dobrovoljaca iz Ukrajine Dunavom u Srbiju. Tako je do septembra 1915. na balkanska ratišta prebačeno oko 3.500 vojnika.

Ali, kada je Bugarska stupila u rat na strani Centralnih sila oktobra 1915, dolazak srpskih vojnika je obustavljen. Oni su ipak nastavili da se sabiraju u Ukrajini uprkos prekinutim vezama ruske komande sa srpskom. Središte okupljanja postala je Odesa. Najvažniju ulogu u tome imali su srpski konzul Marko Cemović i predstavnik srpske vlade Milan Šainović.

U Odesi je novembra 1915. formiran Srpski dobrovoljački odred, koji je ubrzo brojao više od 1.000 vojnika i oficira. Prihvatajući zahtev srpske vlade da se od srpskih zarobljenika u Rusiji obrazuju dobrovoljačke jedinice, ruska vrhovna komanda je uz saglasnost cara Nikolaja Drugog Romanova dozvolila svim južnim Slovenima koji su se nalazili u zarobljeničkim logorima u Rusiji da, pod vođstvom oficira srpske vojske, postanu sastavni deo ruske komande.

"Slovenski jug"

U Odesi je 17. aprila 1917. godine pokrenut list "Slovenski jug", koji je izlazio do 1918. godine. U listu je izložen program koji se zalagao za stvaranje jedinstvene države južnih Slovena, uz "posedovanje celokupne teritorije koju su Južni Sloveni naseljavali od drevnih vremena".

Prva srpska dobrovoljačka divizija formirana je 16. aprila 1916. u Odesi. Imala je skoro 10.000 dobrovoljaca pod komandom pukovnika Stevana Hadžića. Tokom maja 1916. srpske dobrovoljce u Odesi posetio je Nikola Pašić, predsednik vlade Kraljevine Srbije.


Ruska vrhovna komanda je Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju uključila u sastav 47. ruskog korpusa i uputila na front u Dobrudžu. Tada je u sastavu ove divizije bilo blizu 20.000 dobrovoljaca. Sa ruskim i rumunskim trupama one su se borile protiv bugarskih, turskih i nemačkih jedinica od kraja avgusta do polovine oktobra 1916.



Više od 2.000 srpskih dobrovoljaca je izgubilo život ili je nestalo. I pored velikih gubitaka, odziv dobrovoljaca je bio sve veći, pa je obrazovana i Druga srpska dobrovoljačka divizija u Odesi, u čijem se sastavu našlo više od 11.000 ljudi. U jesen 1916. godine formiran je Srpski dobrovoljački korpus, čiji je komandant bio general Mihailo Živković.

Uoči Februarske revolucije 1917, korpus je imao oko 40.000 dobrovoljaca. Štab mu je bio u Odesi. Štab Prve divizije bio je u Voznesensku, a Druge divizije u Aleksandrovsku. Pobeda boljševika nad carskom dinastijom već se uveliko naslućivala. U takvom, revolucionarnom raspoloženju, među vojnicima Srpskog dobrovoljačkog korpusa počele su da se šire nove ideje. Krajem marta 1917. niži oficiri su počeli da stvaraju vojničke sovjete u okvirima Dobrovoljačkog korpusa. Predlog su podržali i podsticali revolucionarni sovjeti ukrajinskog stanovništva na području između Odese i Voznesenska, gde su bile stacionirane jedinice Srpskog dobrovoljačkog korpusa.


Bezuspešan otpor


Komanda Srpskog dobrovoljačkog korpusa pokušala je da spreči prodor revolucionarnih ideja među svojim pripadnicima. Zato je general Mihailo Živković naredbom u aprilu 1917. uveo četne, pukovske i divizijske savete, kao i Korpusni zbor, kako bi preko njih uticao na političko raspoloženje u jedinicama. Ali, rezultati su bili beznačajni.

Na zboru srpskih dobrovoljaca okrenutih boljševicima u Odesi kao ideal je proklamovana Federativna Jugoslavija. Istaknuto je da "Ruska revolucija i pobeda ruske demokratije znače novu eru u istoriji čovečanstva i prema tome, ruska revolucija ne može ostati samo ruska". Među dobrovoljcima je obrazovan Jugoslovenski revolucionarni savez u Kijevu u leto 1917. Pristalice revolucije počele su masovno da napuštaju Dobrovoljački korpus, koji je time prepolovljen. U njemu je ostalo oko 20.000 vojnika.



U vreme Oktobarske revolucije srpski dobrovoljci su učestvovali u borbama u jedinicama Crvene armije. U međuvremenu je Prva srpska dobrovoljačka divizija ponovo upućena na front u Dobrudžu, ali je povučena zbog nezadovoljstva u vojnim redovima. Druga dobrovoljačka divizija je sa delom Prve preko Arhangelska upućena na Solunski front gde je stigla u decembru 1917. Dobrovoljci koji su u Rusiji dočekali izbijanje Oktobarske revolucije preko Sibira su upućeni u Dajren na Daleki istok, a odatle su su britanskim brodovima prebačeni na Solunski front februara 1918. Oko 12.500 jugoslovenskih dobrovoljaca iz Rusije je u sastavu savezničkih jedinica učestvovalo u teškom, ali pobedničkom proboju Solunskog fronta i oslobađanju otadžbine.

Vesti

OKTOBARSKA revolucija 1917. promenila je svet i lišila Srbiju jedinog
zaštitnika u Velikom ratu. Srbi koji su se zatekli na ruskoj teritoriji
upali su u vrzino kolo građanskog rata. O njihovoj ulozi u tim smutnim
vremenima mnogo se i često manipulisalo.


SMOTRA Ruski car Nikolaj ispred srpske dobrovoljačke divizije za Solunski front


- Učešće Srba u Građanskom ratu i u intervenciji u Rusiji još
uvek nije do kraja istraženo. Srbi su se borili kako na strani
interventnih jedinica Antante, tako i na strani Crvene armije - kaže
ruski istoričar dr Mihail Vaščenko.
Malo je poznata priča o“crvenim” Srbima koji su imali presudnu ulogu u razbijanju
dobrovoljačkog korpusa spremnog za pomoć srpskoj vojsci na Solunskom
frontu. Još je skrivenija istina o lutanju Srba iz Prve srpske
dobrovoljačke divizije koji su do Soluna stigli preko Sibira, Mandžurije
i Žutog mora.

Obe priče, i “crvena” i “bela”, počele su 1916. u
Rusiji, kad je Srbija je bila okupirana. Posle albanske golgote od
420.000 mobilisanih srpskih vojnika ostalo je samo 35.000 sposobnih za
borbu na Solunskom frontu.

Istovremeno u ruskoj Galiciji,
današnjoj Ukrajini, nalazilo se oko 57.000 Slovena koji su zarobljeni
kao austrougarski vojnici. Ruska carska vlada u aprilu 1916. odlučuje da
organizuje Srpsku dobrovoljačku diviziju u koju su pozvani
južnoslovenski zarobljenici: Srbi, Hrvati i Slovenci. Naime, od početka
rata do jeseni 1915. oko 3.500 zarobljenih Srba samostalno se prijavilo u
dobrovoljce i došlo ruskim brodovima u Srbiju. Srpska vlada, koja je
proklamovala kao ratni cilj oslobađanje “južnoslovenske braće”,
očekivala je još veći broj dobrovoljaca kad im je ruska vojska dala nove
uniforme, dobru hranu i platu. Iz zarobljeničkih logora stizale su
hiljade zahteva za prijem u Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju,
uključujući one koje su pisali Česi, Slovaci i Poljaci.

LAŽNI HEROJ ALEKSA DUNDIĆ


SVEDOČANSTVA učesnika Oktobarske revolucije otkrivaju da su agitatori,
propagandisti boljševizma kreirali događaje i ljude, uključujući i
legendu o Srbinu crvenoarmejcu-konjaniku Aleksi Dundiću (na slici).

Pisac Isak Babelj ga je prvi u pripoveci proglasio Srbinom, a potom je
snimljen film koji je milione ljudi ubedio da je Dundić bio oficir
vojske Kraljevine Srbije koji je prešao u Buđonijevu crvenu konjicu.
Ruski istoričari su tek sedamdesetih godina otkrili njegov vojni dosije
sa stvarnim podacima.

Dundić je rođen u selu kraj Senja,kršteno ime mu je Ivan (pod kojim je bio i poznat u Rusiji), a kao
maternji jezik naveo je - hrvatski. Lik Alekse Dundića stvorila je
boljševička propagandna mašina da bi privukla Srbe, rusofile ali
nesklone boljševizmu.
Glavni komandnikadar divizije činilo je 69 prekaljenih srpskih oficira koji su stigli
sa Krfa, a ostalih 440 starešina bili su zarobljeni austrougarski
oficiri. Da na to nisu zaboravili, pokazalo se čim je došlo vreme
polaganja zakletve - oficiri Hrvati, koji su bili u kontaktu sa
sunarodnicima u Jugoslovenskom odboru, odbili su da polože zakletvu
kralju Petru i Srbiji. Tražili da novu zakletvu u kojoj bi se videlo da
su jugoslovenski narodi ravnopravni i da ujedinjenje podrazumeva
zajedničku državu Srbije i Jugoslavije - južnoslovenskih teritorija u
Austrougarskoj. Predvodnika pobune kapetana Vilka Mariona ruske vlasti
su poslale u Sibir, ali posle Oktobarske revolucije on je postavljen je
za komandanta boljševičke divizije.

- Za najveći broj tih bivših austrougarskih vojnika Srbija je bila samo nužno zlo. U komunističkoj
interpretaciji istorije oni su proglašavani herojima jer su odbijali da
polože zakletvu srpskom kralju i njegovoj “velikosrpskoj politici“! Isti
ljudi su položili zakletvu austrogarskom caru i njegovoj politici
uništenja Srbije, a mnogi su se i borili na srpskom frontu. Posle
Februarske i Oktobarske revolucije, oni su se odmah uključili u ruski
građanski rat na strani boljševika - kaže istoričar dr Kosta Nikolić.

SPECIJALAC Josip Broz, levo, na položaju protiv srpske vojske

U crvenu gardu su se masovno prijavljivali zarobljenici hrvatske
nacionalnosti, isti oni koji su odbijali da uđu u dobrovoljački korpus
čak i kad je izbacio reč “srpski” iz imena, na zahtev Hrvata i
Slovenaca.
- Zajedno sa 70 drugova odbio sam da stupim u
Dobrovoljački korpus. Rukovodstvo tog korpusa je radilo po instrukciji
srpske vlade i taj korpus su tretirali kao oruđe velikosrpske politike,
bez obzira na to što je među dobrovoljcima bilo gro ljudstva s
teritorija koje su tada bile pod autrougarskom carevinom: iz Bosne,
Hercegovine, Like, iz Dalmacije i drugih krajeva Hrvatske, iz Slovenije -
objavljeno je svedočanstvo Josipa Broza Tita u kapitalnom delu
“Jugosloveni u Oktobarskoj revoluciji” 1977. godine. On je naglasio i da
je kao komandir izviđača najviše voleo specijalne misije na srpskom i
ruskom frontu.

OTIMAČINA I TEROR MOTIVI
za ulazak u Crvenu gardu nisu bili samo ideološki, jer je vreme
“revolucionarnog terora” po receptu Trockog u praksi bilo legalizacija
otimačine. Nikola Grulović je u autobigrafskoj knjizi o revoluciji naveo
sistem nagrađivanja: - Politički komesar jednog bataljona
internacionalnog puka nagrađen je sa dva srebrna i jednim zlatnim satom.
Odlikovanja još nije bilo.
Hrvatskim i slovenačkim
“disidentima” pridružili su se i Srbi, boljševički agitatori. Među
srpskim dobrovoljcima “prečanima” širili su mržnju prema oficirima iz
Srbije nazivajući ih “srbijancima”, “gedžama” i “žandarima”.

- Ako Srbi s one strane Save i Dunava mogu da trpe tiraniju srpskih
oficira, mi Srbi s ove strane Save i Dunava borili smo se protiv
austrijske tiranije i borićemo se protiv svake tiranije pa kad ona
dolazi i od strane srpskih oficira - govorio je Nikola Grulović, u
zvaničnoj biografiji redov, po zanimanju obućar iz Beške.
Sovjetski arhivi pokazuju da je on bio boljševički funkcioner i agitator, jedan
od osnivača Jugoslovenskog revolucionarnog saveza koji je Srbe vrbovao
za Crvenu gardu. Trocki, operativni šef revolucije, procenjivao je da će
se stranci nemilosrdnije boriti protiv Rusa nego njihovi sunarodnici.

Posledice delovanja Nikole Grulovića, Maksima Čanka, Vladimira Ćopića, Spasoja
Stejića, Save Lazića i drugih boljševičkih agitatora u dobrovoljačkom
korpusu bile su katastrofalne. Posle Februarske revolucije od 25.000
vojnika jedinicu je napustilo njih 12.735, od kojih je više od 7.300
Srba. Posle Oktobarske revolucije je dezertiralo još nekoliko hiljada
dobrovoljaca.
Grulović je od njih 1918. organizovao Prvikomunistički jugoslovenski puk Crvene armije u kome je bio politički komesar. Kao član rukovodstva Jugoslovenske komunističke grupe Ruske
komunističke partije (boljševika) već 1919. je došao u Kraljevinu SHS da
osnuje Socijalističku radničku partiju (komunista). U Drugom svetkom
ratu bio je član Brozovog štaba, a posle 1945. diplomata i visoki
funkcioner.

Svedočanstva
učesnika revolucije navode da su internacionalne boljševičke jedinice,
popunjene Litvancima i bivšim austrougarskim vojnicima, bile garda
Lenjina i Trockog. Leon Bronštajn, alijas Lav Trocki, planirao je njeno
proširenje na Balkan, pa je 1918. organizovao kurseve za buduće
agitatore i 200 terorista odabranih među bivšim austrougarskim
vojnicima.
- Smatrali smo da ćemo se, ako revolucija zahvati
Jugoslaviju ili bar Srbiju, vratiti u otadžbinu kao gotovo jezgro za
stvaranje velike partije - zapisao je Emil Čop, Hrvat iz Senja u
Dalmaciji, koji je u Samari organizovao i komandovao Internacionalnim
pukom.
Njegova vodilja bili su zaključci skupština Revolucionarnog jugoslovenskog saveza od 14. januara 1918. godine:- Principi samoopredeljenja svih naroda koje je donela velika ruska
revolucija rešavaju i naš nacionalni problem. Radi oslobođenja
ugnjetenog naroda dopuštaju se sva sredstva, ne isključujući ni teror.

SRBIN VELIKOHRVAT I BOLjŠEVIK


JEDNA od najzanimlji­vijih ličnosti me­đu boljševici­ma-Jugo­slo­venima je
Vladi­mir Ćo­pić (na slici), rođen 1891. u Senju, kao jedno od osmoro
de­ce Srbina crkvenjaka u senjskoj pravoslavnoj crkvi Jo­ve Ćopića i
Marije Lončarić, katoličke veroispovesti.
- Ćopić je kršten kao Srbin pravoslavac, a na studijama je postao član frankovačke ogranizacije Mlada Hrvatska čiji je program bio - mržnja prema Srbima.
Posle zarobljavanja prijavio se u Srpsku dobrovoljačku diviziju, ali je
odbio da položi zakletvu i vraćen je u zarobljeništvo. Posle Oktobarske
revolucije priključuje se boljševicima - navodi dr Kosta Nikolić.

Ćopić je bio jedan od osnivača i član centralnog komiteta Komunističke
partije (boljševika) Srba, Hrvata i Slovenaca. U prvoj polovini 1919.
vraća se u Kraljevinu SHS snabdeven ogromnim količinama novca i
organizuje 29 terorističkih ćelija za podizanje ustanka protiv
“velikosrpske hegemonije”. Ustanak je sprečen, ali Ćopić ostaje u zemlji
da razvija komunistički pokret sve do 1925. kad se vraća u Moskvu.
Ubijen je par godina kasnije u Staljinovim čistkama.



dalekoodsunca.