Na smrt jednog zlikovca

Šta? tako brzo? ni tri puna leta
Njegove slave ne potraja zrak
I kao pečurka, u kalu začeta,
Prsnu o gusti tvrda groba mrak.

Krvave ruke (biče nekada ljud'ma)
Mnogi po svetu što sejaše strah,
Skrštene leže na ledenim grud'ma,
Sutra da pređu u trulež i prah.

kakva strahota! sudba sudom stroga,
Što kazni pozno, al praštat ne zna,
Ni da s' pričesti ne daje mu roka,
Nit da se kaje za sva svoja zla;

Već sa krvničkom, teškom dušom kletve
Odlazi na put, strahom obuzet,
Gdi mnoge duše, svirepstva mu žertve
S osvetnim licem trče mu na sret.

Suze i njine podnešene muke
Zmijama ravno trzaju mu grud,
I s piskom ljutom, suve dižuć ruke,
Prate ga k tronu svevišnjem na sud.

Tvrdi, neumolim, gordnik negda holi,
Sad isti puzi kao poslednji crv,
Klečeći drkće, i za milost moli,
Kom sladost bješe prolivati krv.

Gdi mu je sila? ona kruta glava,
Što zlobno bedni popiraše svet?
Pomrknu sjajnost, ode prazna slava,
I pređe strašan, sad je paučni splet.

Prašino svetska, zašto paklu dade
Večno blaženstvo za sujete san?
Smrt tvoja svetu ublažava jade,
Smrt tvoja opšteg veselja je dan.

Vsuje ti suze laskatelji toče.
Čisleći lažno tvoje vrline,
Vsuje i grobne sa natpisa ploče
Traž omanut slabost svetine:

Zlikovca dela iz spomena ljudi
Ne može strti licemera trud,
I čak iz groba povest grešne budi
Strogi da prime po zaslugi sud.

Trezven i racionalan duh, on nije bio pesnik visokih duhovnih zamaha i bogate mašte, zato njegove drame, iako književnije i pismenije od svih sličnih pokušaja do njega, ipak nemaju prave umetničke vrednosti. U njima je malo životne istine, malo poezije i malo istorijske istine, a mnogo nameštene retorike, neprirodnosti i usiljenosti. Vrlo pismen i vrlo obrazovan pisac, on je svojim istorijskim dramama skromno zadovoljavao veliku potrebu svoga vremena za rodoljubivim repertoarom i imao mnogo uspeha. Precenjivane u svoje vreme, te drame su sasvim zaboravljene; duže se na repertoaru zadržala samo drama "Smrt Stefana Dečanskog".

U komediji, on je nadmašio sve ono što je u srpskoj književnoeti stvoreno pre njega, i do danas (1938 g., op. Golija) ostao najbolji srpski komediograf. On je pisac sa većom književnom kulturom; on zna za klasične uzore u stranim književnostima i prvi počinje da razumno, objektivno i kritički posmatra i slika suvremeni život srpskog društva. Po svojoj prirodi on je bio predodređen samo za čisto intelektualna stvaranja, zato je on samo u komediji dao punu meru. Ali i u komediji nije bez mana. Pre svega, ni u jednoj komediji nije uspeo da da humor, najvišu osobinu komičnog. Njegove komedije su najčešće oštra satira izopačenih karaktera i naravi. On je suviše moralizator i tendenciozan pisac: ličnosti karikira i radnju vodi i završava radi poučnog svršetka. On nije ni sasvim originalan pisac: kod njega se često mogu naćni pozajmice od drugih pisaca, od Molijera najviše. Sve njegove bolje komedije karaktera potsećaju na Molijerove, i kompozicijom i komičnim okvirima pojedinih ličnosti. (Molijera je inače i prevodio: njegove "Skapenove podvale"). Ali u naknadu za to, on je vešt književnik i vrlo plodan pisac, koji je trezveno i realistički prikazivao suvremeni život, slikajući snažno i reljefno komične tipove i društvene scene. Krajem života se vratio poeziji, na kojoj je kao mladić radio. 1854. izišla je njegova zbirka stihova "Davorje". Bio je književni kuriozum što je Popović "Davorje" štampao starim crkvenim pismenima, koja je tom prilikom preporučivao da se usvoje mesto novije građanske bukvice. To je misaona lirika, bolna, odveć pesimistička, lirika iskusna i zrela čoveka, koji je u životu znao za patnje i razočaranja, intimna filozofija o veličini bola, stradanja i smrti i nepopravivoj bedi ljudskoj.

Pomirenje" (1830), dramska skica u jednom činu, pronađena je u Pančevu tek iza 1930 godine. Glavni junak je advokat Petrić. Sterija ga je realno uhvatio u njegovoj latinštini, ali ga je nerealno i naivno prikazao kao zbunljiva advokata koji brani dvije međusobno na krv i nož zavađene, ciktave i bijesne susjetke i koji se zadovoljava samo golupčićima kao honorarom. — Slične po obimu, ali vještije u fakturi, sa realnijim zahvatom života i naročito sigurnije u ideji i u crtanju likova su male, većinom zabavne jednočinke iz 40-ih godina 19. veka: "Prevara za prevaru", "Volšebni lagarac", "Simpatija i aitipatija", "Džandrljivi muž" i "Sudbina jednog razuma". U ovoj poslijednjoj je Sterija pamfleski žestoko udario po bahatosti i uobraženosti svoga savremenika, praznoglavog doktora filozofije M. Spahića, čiji je udžbenik zemljopisa vrvio greškama.

Druga i najbolja Sterijina komedija karaktera je "Tvrdica" ili "Kir-Janja" (1837), u kojoj je Sterija dramski uobličio lik Grka, tvrdice i spekulanta, zelenaša i fanatičnog poklonika novca. Kir-Janja, bolesno pohlepan za zlatom, tipičan je i specifično vojvođanski pretstavnik ere prvobitne akumulacije kapitala u Sterijino doba. Sav u opsesiji novca, fatalno opterećen težnjom za sticanjem, pretvorivši tako novac od sredstva u cilj i u jedini smisao života, u najvišu životnu vrijednost prema kojoj se odmjeravaju sve ostale moralne, intelektualne i društvene vrijednosti, Kir-Janja gubi zdravu i normalnu životnu logiku, izopačava svoj ljudski lik, deformiše se moralno i postaje bolesno čudovište i razoren duh. U toj svojoj strasti, u kultu novca, slijep i izgubljen za sve ostale manifestacije i aktivnosti porodičnog i društvenog života, on se tragično sukobljava sa ljudima i problemima i postaje žalosno smiješan, čiftinski ograničen i slabićki bijedan, nespretan, plašljiv, začudno lakovjeran i naivan, ali uvijek bez ponosa, nizak, samoživ i nečovječan. On je bez razmišljanja i bez imalo griže savjesti spreman da žrtvuje sreću svoje jedinice Katice dajući je starom "bogatom" Kir-Dimi samo da ne bi morao uz kćer dati i miraz. Starom i vjernom sluzi Petru naplaćuje uže, iako mu je sluga, prerezavši uže; spasao konja iz požara. — Zbog nerazumnog upravljanja imetkom iscurilo mu je sirće, srušila se dotrajala šupa i ubila konja, a zbog nezasitne i prljave spekulacije uspljesnivilo mu se žito. — Kir-Janja je sjajna umjetnička figura rađena rukom velikog majstora, umjetnika koji svoj lik svestrano osvjetljava. On je Kir-Janju stavio u gro plan ovog komada, onako prirodna, psihološki produbljena, natopljena lokalnom bojom i atmosferom vremena, reljefna i impresivna u njegovoj snažnoj životnoj uvjerljivosti i umjetničkoj sugestivnosti. Jedino je nešto skučen svojim grčkim žargonom i ograničen sredinom, vojvođanskim ambijentom. On je studiozno izdignut tip, određen jednom etapom u ekonomskom razvitku vojvođanskog trgovačkog reda, u kome su naročito doseljeni Grci i Cincari igrali vidnu poslovnu ulogu. I ostale ličnosti, iako služe najviše zato da se Kir-Janja do kraja psihološki i mentalno izjasni, dane su živo i plastično, osim Mišića koji je prilično bezbojan i nedovoljno izrazit lik. — Radnja prirodno izvire iz unutrašnje karakteristike oštro suprostavljenih ličnosti i živo je pokretana njihovim strastima, težnjama i interesima.

Kir-Janju su poredili sa Molierovim Harpagonom. Sterijin lik je ispao malen u odnosu na monumentalnost i univerzalnost Molijerova lika, ali su zato u Kir-Janji, kao specifično našem tipu; bujni i svježi naši životni sokovi. Zato on važi kao bogato svjedočanstvo jedne značajne etape u razvitku našeg vojvođanskog društva. Kir-Janja je toliko realan i tako snažno realistički dat da je Sterijin otac, — po jednoj anegdoti, — pročitavši ovo djelo, u liku Kir-Janje prepoznao sebe i negodujući rekao: "Raniš pas da ti ujedi!"

Sterija je imao ogromnu snagu zapažanja, moć prodiranja u suštinu ne samo već uobličenih društvenih pojava nego pomalo i u još skrivene procese u životu pojedinaca i društva i vanrednu sposobnost realističkog uobličavanja likova i karaktera. To je došlo do izražaja i u njegovoj "Pokondirenoj tikvi". — Dublje i snažnije negoli u "Laži i paralaži", Sterija je ovdje osvijetlio problem kondirenja, tašte težnje vojvođanskog malograđanina da se linijom bogatstva, a bez stvarne duhovne snage, i bez znanja i kulture, iz nizina prostavštva preko noći izdigne iznad svoje sredine i pređe u viši društveni red, koji je za naše obogaćene esnafske ljude pretstavljalo idealan i skoro nedostiživ uzor kulturnosti, profinjenosti i društvene moći. — Naš malograđanim, koji se upornošću i najčećše krajnjim samoodricanjem domogao jakih ekonomskih pozicija u društvu, nije se u svom izdizanju naviše zadovoljavao relativno skromnim i jednostranim rezultatima materijalnog bogaćenja. On nije mogao da se zaustavi i zadrži na već osvojenom položaju u svom društvenom sloju, nego je, gonjen nezasitnom ambicijom; po unutarnjem zakonu inercije, nastojao da pomoću nove sile osvoji i onaj najviši mogući cilj: da se u svemu izjednači sa "višom" klasom. — To je sueta od koje je ovdje neizlječivo oboljela Fema, kojoj je pokojni muž, opančar, osigurao znatno bogatstvo. Međutim, Fema nije poneseni i razulareni fantast koji na putu do cilja ne vidi ni prepreke ni teškoće. Ona je u osnovi racionalan duh koji nastoji da svestranije sagleda problem. Svjesna je da se do cilja ne može stići samo linijom muževljeva novca nego su za to potrebne i neke više odlike i stanja kojima se "viša" klasa toliko izdvaja i izdiže u odnosu na njene prezrene esnaflije. Ali neizdržljivo gonjena ambicijom, koja je njen unutarnji imperativ i pokretač, ona želi da, postigne, takoreći preko noći, sve atribute onog drugog "višeg" svijeta. Ona nabavlja luksuzan namještaj, slugu oblači u livreju, neukusno pomodari, razgoni oko sebe sve što odiše prostotom i spremna je da se odrekne i najrođenijih zbog njihove zaostalosti. Ali to nije dosta, ona to dobro zna. Zato usvaja i manire otmjenog društva i, što je najteže, uči velike zapadnoevropske jezike. Naravno, toliko nakaradno da to nema nikakve veze sa tim jezicima. Time je grdno prekoračila granice razumnosti, izgubila potpuno duhovnu uravnotežnost i postala grotesko smiješna, duhovno izopačena do rugobe i nakaznosti. — Sterija je vanredan psiholog i — da bi joj dao snage da izdrži na tom iluzornom putu ka "višem" i da bi tako još jasnije fiksirao i objasnio sve smiješne osobine ovog svog lika — on njoj dodjeljuje čankoliza Saru, koja je služila u otmjenim porodicama i poznaje njihove navike; manire, način života itd., da Sara laskanjem podgrijava njenu primitivističku taštinu i da je podržava u kinđurenju i zaludnom oponašanju onih "viših". —

Tu je i groteskni lik smiješno naduvenog i uobraženog "slavenoserbskog" pjesnika Ružičića, protuve i parazita, koji slično Femi, kad ova upotrebljava strane riječi, govori nerazumljivim "slavenoserbskim" jezikom da bi pokazao svoju duhovnu nadmoćnost i učenost; a usto on još lisiči oko Feme i njenog bogatstva, pa i oko njene kćeri Evice. Sterija, iako tada nije bio uz Vuka i njegove ideje, u reljefno datom liku S. Ružića karikira i izvrgava ruglu čitav naraštaj službenih slavenoserbskih pjesnika pseudoklasičara koji nisu htjeli da usvoje narodni jezik u književnosti, iako je to bio veliki zahtjev vremena i uslov opšteg napretka, nego su, čuvajući "slavenoserbski" jezik ustvari, služili interesima vladajuće reakcije. — Ostali likovi su odreda manje-više plastično izvajani, živi i realni u svojim htijenjima. — Radnja, puna vanredno plastično datih scena, kreće se brzo i logično. Jedino je kraj komedije izišao izvan okvira dobro čuvane prirodnosti čitavog komada.

U "Ženidbi i udadbi" Sterija je proširio i dramski oblikovao jednu scenu iz svoga jedinog satiričnog romana "Roman bez romana" koji je rađen po ugledu na Servansetovog "Don Kihota". U ovom romanu je Sterija, u obliku duhovitog razgovora s čitaocem, zahvatio čitavu oblast svog cjelokupnog književno kritičkog sagledanja i djelovanja. Udario je žestoko po mnogim manama i porocima kojima je obilovalo njegovo dinamično doba: po ženskoj modi i šminkanju, po brakovima iz računa, po piscima i publici, po sujeti, podvalama, obmanjivanju, a naročito po licemjernosti ispod koje se cerilo ružno naličje malograđanina. — Dosta tih motiva je skicirano i u "Milobrukama". "Ženidba i udadba" izvrgava ruglu građanske brakove iz računa. Oni su pretstavljali duboko uvriježeno društveno zlo koje Sterija ovdje žigoše s osjećanjem prezira i odvratnosti. Sve je tu crno od opačine, laži, niskosti, dvoličnosti, prevare i sebičnosti. Sva ta moralna posunovraćenost, trulež i prljavština skriva se pod licemjernom maskom spoljne uglađenosti i ljubavi koja, stvarno, ne postoji. Djelo ima skoro potpuno pesimističan karakter. Sterija je našao moralne smjelosti kada se usudio da čitavom jednom društvu baci u lice tu strašnu istinu.

U komediji "Beograd nekad i sad" Sterija osvjetljava mnoge promjene koje su nastale u ljudima, njihovim karakterima, pogledima na život, potrebama, stremljenjima i idealima u periodu smjene dviju generacija, stare i mlade, bake i njenih unuka, i to u procesu postepenog evropeiziranja starog, patrijarhalnog i palanačkog Beograda. Nepremostivi idejni i moralni jaz koji je u tom prelomnom periodu razdvojio dvije generacije, tako da su one po svojim koncepcijama krajnje razišle, ustvari je samo pitanje forme, jer su smisao i suština života ostali isti. — U djelu ima finog psihološkog nijansiranja, a likovi su zahvaćeni iz žive stvarnosti. Atmosfera života je puna, vjerno data kao rezultat Sterijinog studioznog ulaženja u duše ljudi i realne pojave i odnose u društvu.

Rodoljupci" su kapitalno djelo naše komediografije. To je "privatna povesnica srpskog pokreta", koju je on radio na osnovu autopsije, autentičnih savremenih dokumenata i provjerenih usmenih obavještenja. — Ličnosti je našao i sagledao ih u njihovom konkretnom djelovanju i postupcima u doba revolucije (1848-1849 godine), koja je bila događaj od presudnog značaja u nacionalnbm i društvenom životu Srba u Vojvodini. Reakcionarna "viša" klasa (kler, krupna buržoazija, bogati zemljoradnici i tanki sloj inteligencije) imala je gospodujući položaj u društvu i kao vjeran saveznik Austrije stajala je na pozicijama feudalizma; protiv koga se, kao protiv kočnice svoga napretka, uporno borila napredna, nacionalno osviještena, obogaćena, ali nezadovoljna i revolucionarna sitna buržoazija sa svojom revolucionarnom omladinom. Ove vapredne snage zahtijevale su da im revolucionarni Mađari garantuju nacionalnu nezavisnost i druge slabode, dok je srpsko seljaštvo u početku, u saradnji sa madžarskim seljacima, bilo povelo socijalno-revolucionarni pokret za oslobođenje od feudalnog tlačenja. Mađarski revolucionarni vođ Košut je u svojoj šovinističkoj kratkovidnosti odbio opravdane zahtjeve napredne srpske buržoazije. Kako ona usto nije bila toliko jaka da stvar revolucije preuzme u svoje ruke, njena slabost i nedovoljna društvena izdiferenciranost omogućile su srpskoj reakciji da sa patrijarhom Rajačićem na čelu preuzme vođstvo revolucije u svoje ruke i da uz pomoć srbijanske reakcije i na strani perfidnog Beča povede kontrarevolucionarnu borbu protiv Mađara. Tako je ona u odlučnom istoriskom trenutku izdala srpske nacionalne interese. Srbi su za učinjene usluge Beču kažnjeni najprije od Mađara koji su ih na kraju pobijedili jer se izdane srpske mase nisu više s oduševljenjem borile. Poslije mađarskog poraza kod Vilagoša, zaslugom ruskog cara, Beč je Srbima odrekao obećane ustupke, zatim je 1851 godine ukinuo oktroisani ustav iz 1849 godine i uspostavio Bahov apsolutizam, kojim je bio zaveden najcrnji sistem denacionalizacije i nasilja.

Sterija se u ovim krupnim revolucionarnim događajima nije snašao. Kao konzervativac on je strahovao od revolucionarnih pokreta, ali je zbog svoga ličnoga poštenja bio protiv Rajačića i njegove protivnarodne politike.

U toku revolucije izbile su na površinu u redovima malograđanskog društva neke strašne socijalne pojave koje su Steriju kao iskrenog patriotu, umnog i čestitog čovjeka, zaprepastile, zaboljele i ozlojedile. "Što je bilo luđe, preteranije, nesmislenije, to je imalo više uvažatelja, a glas umerenosti smatrao se kao nenarodnost, kao protivnost i izdajstvo" — veli Sterija. Kao na mutnoj vodi u doba poplave, na površinu srpskog malograđanskog života u toku revolucije isplivala je ogromna količina moralne prljavštine, sebičnosti, laktaštva, jezuitske pritvornosti, poltronstva, podlosti, nečovječnosti, divljaštva i izdajstva znatnog broja grlatih patriotskih špekulanata i lažnih rodoljuba. Dok su zavedene srpske mase nesebično i herojski, ali uzalud, lile krv, vjerujući da je daju za ostvarenje viših nacionalnih ciljeva i prava i društvenih ideala, ovi "rodoljupci", su otkrili svoju opaku ćud u pljačkanju i izdajstvima. Oni su kao opasni profiteri jurili, gložeći se međusobno, kao gladne zvijeri, da se dokopaju unosnih položaja i tuđeg blaga, gubeći u tom prljavom poslu svoj ljudski lik i sve nacionalne i čovječanske obzire, spremni da se za niske i prljave lične interese odreknu i svojih ljudskih ubjeđenja i imena i da padnu u otvorenu nacionalnu izdaju. Ti "šićardžiski rodoljubi" i grlati nacionalisti, Žutilov, Smrdić, Šerbulić (što znači Zmijski), pa "Dušanov potomak" Lepršić i Zelenićka (po kameleonskoj potrebi Plavićka), čija nam imena otkrivaju njihove gnusne karaktere, ti društveni polipi, kameleoni i kukavice dnevno su mijenjali svoja nacionalna uvjerenja, palili protokole krštenih i pljačkali pripadnike drugih narodnosti, a Mađarima su još i krvoločno prijetili. Bježeći u Srbiju, podijelili su novac iz odborske kase, a u Srbiji su za 50 zlatnika izdali Vojvodinu itd. — Jedina dva svijetla lika su pošteni; ali konzervativni piščev rezoner Srbin Gavrilović i Mađar Nađ Pal, koji tu služe kao svijetla pozadina na kojoj treba da se u svoj svojoj gnusobi što vidnije ispolje sramni likovi "rodoljubaca".

Ovo djelo je najcrnja, ali i najdokumentovanija i najistinitija naša satira na lažno rodoljublje, natčovečniji protest i najteža optužba protiv ljudske bezočnosti, nitkovluka i strašne nezahvalnosti prema narodu. Od njegove otrovne gorčine grči nam se srce u bolu, a smijeh nam postaje suv, opor i gorak. — Slika je toliko pesimistična da bismo u nju teško povjerovali kad ne bismo znali da nam ju je dao jedan osvjedočeni prijatelj naroda i poklonik istine. —

Burnu 1848 godinu Sterija nije cjelovito zahvatio. Nije ni imao namjere da ulazi u njenu složenu problematiku izukrštanih interesa, društvenih podvojenosti, skrivenih težnja, ružnih transakcija, ratnih pokreta itd. na jednom širokom podunavskom području. On je bacio jarko svjetlo samo na jedan isječak života u ratnoj pozadini. Cilj mu je bio da tu zahvati lik građanina, laktaša, borca za život i oportuniste utonulog u nevaljalstvima i besprincipijelnosti i da ga, uhvaćena na djelu, demaskira u njegovoj zoološkoj sebičnosti, a zatim da mu utisne žig sramote na čelo i da ga učini odvratnim u očima miliona čitalaca, koji treba da shvate da su istinska ljubav prema narodu, lična čestitost i borba za istinu nužna obaveza svake jedinke u društvu.

U svojoj tehničkoj organizaciji ovo djelo ima teških mana. Karakteri "rodoljubaca" nisu izdiferencirani, a i sam Gavrilović je bezbojan. Radnja je pravolinearna i troma. Međutim velika vrijednost ove komedije leži u njenoj značajnoj, snažno umjetnički uobličenoj i kondenzovanoj sadržini i u trajnosti teške optužbe i velike istine koja je njome saopštena svijetu.

Jetki satiričar Sterija bio je iza 1860 godine odbačen od građanskih romantičara i zaboravljen sve dok ga Jovan Skerlić nije u ovom vijeku rehabilitovao.

Kao pjesnik, Sterija je dao "Davorje", jednu od najpesimističkijih zbirkih stihova u našoj književnosti. — Bolestan, razočaran i zgađen na rđave ljude, na surovi i sivi sistem života, Sterija u "Davorju" uzalud traži odgovor na pitanja o smislu egzistencije čovjeka na ovom svijetu, jer život ljude poji samo bijedom, zlom i patnjom, — kako on to veli, — a zakoni stradanja i bijede svakog pogađaju. Međutim, njegov pesimizam je bio neopravdan u daljoj perspektivi koja je optimistički naviještala dolazak novih oslobodilačkih i pobjedničkih snaga.

Sterijine komedije pretstavljaju naše bogato kulturno nasljeđe, i to kao veliki umjetnički kvalitet i kao realistički vjerno svjedočanstvo vremena koje nam je prethodilo. — Ukoliko nas neke njegove komedije po tematici potsjećaju na djela Moliera, Šekspira i Servantesa, nije nikako po srijedi siromaštvo Sterijine invencije, njegova slaba imagiacija ili nedovoljna kreativna snaga. To je samo dokaz duhovnog srodstva našeg pisca sa porodicom velikih umjetnika koji su jedinstveno zainteresovani na istom širokom čovječanskom planu jer ih sve u umjetničkom stvaranju moćno pokreće plemenita težnja za duhovnim i moralnim preobražajem svijeta. U našim srazmjerama i u našim uslovima prilog Sterijin u tome smislu je krupan i od trajne vrijednosti.

Ljubo Trivić

„Покондирена тиква”
Књига коју смо сви прочитали. Књига која никад не излази из моде. Књига која је актуелна у сваком времену.
ФЕМА: Шта твој отац, он је био, да ти кажем, простак, није разумевао ни шта је шпанцир ни шта је журнал. Зато је бог створио пединтере да они раде, а ми да држимо у једној руци звонце, а у другој лепезу.

ЕВИЦА: Ја сам и код ује радила.

ФЕМА: Твој уја... Јес' чула, како те није срамота тако што говорити! Какав уја? Немаш ти никаквог од рода чизмара.

ЕВИЦА: Зар он није ваш брат?

ФЕМА: Девојко, ти ваљда ниси сасвим изгубила мозак Ни толико не можеш да расудиш да он мој брат бити не може. Ко је још видео да ја овако у бело обучена пођем с њиме издртим и јадним, црне му се руке, никаква резона не зна ... видиш, и сама се од њега гадиш.

ЕВИЦА: Није тако, мајко.

Jovan Sterija Popović, srpski književnik, pisac, komediograf, romanopisac, tragičar, kritičar. Veoma je važna ličnost u istoriji srpske kulture, smatra se i osnivačem srpske drame, bio je i pesnik, advokat, filolog, školski pisac i jedan od vodećih intelektualaca svoga vremena.
Jovan Sterija Popović je bio pisac sentimentalizma i predromantizma, ali je svojim književnim delom prevazišao okvire epohe kojoj je pripadao i jednim delom svoga književnog stvaranja, komedijom, zakoračio u čisto realističko slikanje vremena i ljudi, a drugim delom, romanom bez romana, žestoko se obračunao sa sentimentalizmom. Njegove komedije Laža i paralaža, Pokondirena tikva, Kir Janja (Tvrdica) i Zla žena spadaju u najveća dostignuća srpske komediografije i privlače podjednaku pažnju pozorišne publike kao i u vreme kada su prvi put igrane u srpskim pozorištima.

Jovan Sterija Popović je rođen 13. januara 1806. godine u trgovačkoj porodici u Vršcu. Njegov otac Sterija, grčkog porekla, bio je trgovac, a deda po majci poznati slikar i pesnik Nikola Nešković, kome je Jovan kasnije napisao biografiju. U detinjstvu je bio slabog zdravlja, samo je posmatrao decu dok su se igrala, nije smeo da učestvuje u igrama. Zbog šloga u ranom detinjstvu, leva ruka mu je bila paralizovana. Za majku je bio jako vezan, ali je ona rano umrla pa se o njemu dalje brinuo otac.
Stvaranje komedija je započeo jednočinikama, da bi, otkrivši svoj komediografski talenat, napisao prvu veću komediju Laža i paralaža (1830). Godine 1837. objavio je komediju Tvrdica, poznatu i pod naslovom Kir Janja, po glavnom junaku. Ovo je istovremeno i najbolja njegova komedija, po njoj je dobio ime srpski Molijer. Posle toga sledi niz veselih pozorja: Zla žena (1838), Pokondirena tikva (1838), Ženidba i udadba, Beograd nekad i sad, Rodoljupci, štampana posle piščeve smrti. Zbog različitih nesuglasica u političkom svetu i razočarenja u društvo i ljude, Sterija je pred kraj svog života pesimizam pretočio u zbirku stihova Davorje 1854. godine. Cela zbirka štampana je starim crkvenim pismom, a stihovi koji su se našli unutra predstavljali su bolnu, pesmističnu liriku satkanu od intimne filozofije o bolu, stradanju i smrti.

Sterija predstavlja dramskog pisca, koji je prvi kod nas ovom književnom rodu dodao nove i bolje detalje. Iako su i pre njega neki naši pisci radili na istorijskoj drami ili drami savremenog života – niko pre njega u tome nije imao uspeha, bar ne na način na koji je u tome uspeo Sterija. Svoj posao je shvatao ozbiljno i radio je veoma vredno. Aktivno je radio i u pozorištu, trudeći se da njegova dela budu što bolje prikazana na sceni. Na udaru Sterijine komediografske kritike je ondašnje građansko društvo: imitacija zapadnoevropskog načina života, stila i ophođenja u bogatim, ali neobrazovanim vršačkim porodicama – pomodarstvo, precioznost, uobraženost, skorojevićstvo.

O njemu su rekli: Sterija je stvorio umetnički uobličenu komediju tamo gde je ranije uopšte nije bilo. U tom pogledu njegova zasluga isto je toliko velika koliko Molijerova za francusku književnost. Da su i jedan i drugi uspeli da stvore galeriju i danas živu, a u tome uspeli zahvaljujući jedino snazi svoga talenta, jasno je isto onako kao što je očigledno da im je uspeh obezbedio jedino to što su pristupili uobličavanju životnih podataka koje su uočavali u društvenom životu svoga vremena. Jovan Sterija Popović je umro 10. marta 1856. godine u Vršcu.